عصر امروز - "تورم" ؛ میراث جاوید دولت هاشمی که هیچ کس حریفش نشد

"تورم" ؛ میراث جاوید دولت هاشمی که هیچ کس حریفش نشد

هاشمی در حالی این روزها سعی دارد در ادامه پروژه هفت ساله "نه احمدی نژاد" بر روی نقاط ضعف اقتصادی دولت متمرکز شود که بعد از گذشت 15 سال هنوز هیچ پاسخی به انتقادات گسترده کارشناسان از عملکرد اقتصادی دولت وی که منجر به گسترش شدید آسیبهای اجتماعی و صدمه دیدن ساختار های اقتصادی کشور شد نداده است.

سرویس سیاسی عصر امروز: هرچند طرفداران هاشمی رفسنجانی اصرار دارند "سردار سازندگی" تنها واژه ای باشد که درباره عملکرد هشت ساله دولت هاشمی در اذهان عمومی باقی بماند، اما بسیاری از تحلیل گران اقتصادی هنوز خاطره چاپ اسکناس بدون پشتوانه، تورم ۴۹.۵ درصدی و کلنگ زنی پروژه های عمرانی نیمه کاره را به یاد دارند.

هاشمی در حالی این روزها سعی دارد در ادامه پروژه هفت ساله "نه احمدی نژاد" بر روی نقاط ضعف اقتصادی دولت متمرکز شود که بعد از گذشت 15 سال هنوز هیچ پاسخی به انتقادات گسترده کارشناسان از عملکرد اقتصادی دولت وی که منجر به گسترش شدید آسیبهای اجتماعی و صدمه دیدن ساختار های اقتصادی کشور شد نداده است.

در اوايل دوره دوم رياست جمهوري هاشمي طرحي به نام "تعديل اقتصادي" در دستور كار قرار گرفت كه هيچ آئين نامه روشنی نداشت و نه طرح و لايحه‌اي در مجلس به تصويب رسيده‌ بود و نه رأيزني با صاحب‌نظران انجام شده بود. مردم نیز اطلاع‌ چنداني از كم و كيف آن نداشتند و مسائل‌ آن خيلي پنهاني تصميم‌گيري مي‌شد؛ لذا به سرعت جامعه دچار آشفتگي شد‌ و به نوعي به سمت فروپاشي اجتماعي رفت.

مخالفت رهبر معظم انقلاب با سياست تعديل اقتصادي هاشمي

بر اثر پياده شدن اين طرح، ترس زيادي به جان مردم افتاد و بسياري به سمت خيابان استانبول رفتند تا پول‌هاي خود را تبديل به ارز خارجي كنند، به‌طوري‌كه طي مدت ۲-۳ روز نرخ دلار از حدود ۳۰۰ تومان به بيش از ۱۰۰۰ تومان رسيد و با شتاب بالا رفت، قيمت‌هاي برخي ارزاق هم به ۱۰ برابر رسيد كه رهبر معظم انقلاب به رئيس جمهور وقت فرمودند هر‌‌چه سريع‌تر جلوي اين وضع را بگيرند، چرا‌كه ادامه آن كشور را دچار آسيب زيادي مي‌كند.

این دخالت به جای رهبر معظم انقلاب در جلوگیری از تبدیل آسیبهای اقتصادی به آسیبهای اجتماعی حاد- که حوادث خونین اسلامشهر نمونه ای از آن بود ریشه در سیاست گذاری غلطی داشت که در مجموع عملکرد اقتصادی دولت هاشمی با نگاه به اقتصاد لیبرالیستی شکل گرفته بودو این نوع نگرش باعث ایجاد نقاط ضعفی در ساختارهای پایه اقتصاد ایران شد که تا هنوز پا برجاست.

تورم ۵۰ درصدی دوره هاشمی

یکی از مهمترین شاخص های اقتصادی در هر جامعه شاخص تورم است. این شاخص حکایت از ثبات اقتصادی در جامعه دارد و در دولت هاشمی رفسنجانی این ثبات به خطر افتاد. وی دولت را با تورم ۱۷.۴ درصدی در سال ۶۸ تحویل گرفت و در سال ۷۴ این نرخ را به ۴۹.۵ درصد رساند.

درآمد ۳۵ میلیارد دلاری از نفت

در این دوران درآمد نفتی ایران به دلیل وقوع جنگ خلیج فارس افزایش یافت و به ۱۴۱.۷ میلیارد دلار طی هشت سال رسید. ارزش دلار در آن زمان نسبت به ارزش دلار در زمان حال برابر با ۲ است (تورم منطقه دلار ارزش این پول را در این مدت ۵۰ درصد کاهش داده است). به عبارت دیگر کل درآمد نفتی دولت هاشمی رفسنجانی بر حسب ارزش امروز دلار برابر به ۲۸۳.۴ میلیارد دلار می رسد که چیزی فراتر از ۳۵ میلیارد دلار در سال است. این درآمد نفتی نسبت به دولت بعدی بسیار بیشتر بود.

واردات رو به افزایش

در این دوران ارز سه نرخی بود یک نرخ دلارهای نفتی یعنی ۷۰ ریال، یک نرخ دلار تجاری یعنی ۶۰۰ ریال و دیگری نرخ ارز شناور که توسط بازار آزاد و بانکها تعیین می شد. وجود قوانین اقتصاد آزاد و همچنین افزایش درآمد نفتی و استفاده از استقراض های خارجی سبب شد تا میزان واردات روند صعودی در پیش گرفته و در سال ۶۸ به ۱۶.۵ میلیارد دلار، در سال ۶۹ به ۲۲.۳ میلیارد دلار و در سال ۷۰ به ۳۰.۹ میلیارد دلار رسید. افزایش واردات آنهم با درآمدهای نفتی سبب رشد تورم در این مدت شد و از طرف دیگر باعث شد تا کسری تراز حساب جاری در سال ۱۳۷۰ به ۱۱،۴ میلیارد دلار برسد. این میزان کسری، رکوردی در تجارت خارجی ایران تا آن زمان به شمار می رفت.

بحران دلار در دوره هاشمی عامل تورم شد

تورم ۴۹.۵ درصدی در سال ۷۴ به دلیل سیاست های غلط ارزی بود. در سال ۷۳ و ۷۴ افزایش نرخ دلار رسمی به ۱۷۵ تومان و ۲۳۴ تومان سبب شد تا نرخ تورم رشد کند و از سوی دیگر مقررات تحریم اقتصادی علیه ایران نیز اعلام شد تا فشار بر ۲ نرخ ارز رسمی وارد شده و در خرداد سال ۷۴ نرخ دلار ۳۰۰ تومان برای صادرات اعلام شود. این شرایط را مقایسه کنید با شرایط امروز کشور. یعنی در شرایطی که دولت با اعمال هدفمندی یارانه ها باعث شد تا نرخ دلار افزایش یابد؛ فشارهای تحریم اقتصادی نیز افزایش یافت و به همین دلیل نرخ دلار در ۱۸ ماه ۱.۳ برابر شد. این در حالی است که فشار فزاینده تحریم های فعلی به هیچ عنوان قابل مقایسه با تحریمهای زمان هاشمی نیست.

رکورد بدهی خارجی شکسته شد

یکی از مواردی که دولت هاشمی به آن مشهور است موضوع بدهی خارجی است که رکورد آن در این دولت شکسته شد. حجم بدهی های خارجی در سال ۷۳ به ۲۳ میلیارد دلار رسید. دولت با اجرای سیاست های انبساطی و افزایش حجم نقدینگی سبب شد تا ارزش ریال رو به کاهش بگذارد و این نقطه آغازی برای پرش تورم بود.

از سوی دیگر نرخ رشد درآمد سرانه نیز در این سالها کاهش یافت به طوری که در سال ۷۱ این نرخ ۴.۴ درصد،در سال ۷۲ این نرخ ۳.۴ درصد و در سال ۷۳ به صفر نزدیک شد.

در واقع آنچه دولت سوم و چهارم در اقتصاد به دنبال آن بود بازسازی کشور پس از جنگ بود. اما آنچه در عمل اتفاق افتاد اشتباهات مکرر اقتصادی بود که سبب شد تا رفتارهای دولت به حاشیه رانده شود. بسیاری از سدها و پروژه های عمرانی بزرگ که در دولت خاتمی و احمدی نژاد افتتاح شد، در دوره هاشمی کلنگشان به زمین خورده بود اما عدم کنترل نقدینگی و همچنین استفاده بیش از حد از استقراض خارجی سبب شد تا نیمه کاره بمانند و دولت های بعدی تا مدتها با مشکل پروژه های عمرانی نیمه کاره و نیز مشکل تامین اعتبار آنها مواجه باشند.

در مجموع آنچه امروز هاشمی را وادار کرده تا اینگونه علیه سیاست های اقتصادی دولت احمدی نژاد سخن بگوید بیش و پیش از آنکه ریشه در عملکرد غلط دولت فعلی داشته باشد ریشه در آسیبهای دیرپایی دارد که در زمان هاشمی به ساختار اقتصادی کشور وارد شد. امری که وی تاکنون در قبال آن سکوت کرده و با زیرکی خاصی انگشت اتهام را متوجه دیگران نموده است.

101+