داخلی آرشيو خبر فرهنگ و جامعه

میلاد امام باقر(ع) در شعر آئینی

عصر امروز، نخستین روز از ماه مبارک رجب، سالروز میلاد امام محمد باقر(ع) شناخته می‌شود؛ مناسبت فرخنده‌ای که در سال جاری با لیله الرغائب همزمان شده و البته از دیرباز مورد توجه شاعران آئینی هم قرار داشته است.

 
صغیر اصفهانی، یکی از این شاعران است که این مناسبت فرخنده را در این شعر زیبا، اینچنین روایت می‌کند و آن حضرت را به «دُرّ دریای حقیقت» تشبیه می‌کند: 

 
      ای ز سرو قدّ رعنا بر صنوبر طعنه زن

      وی ز ماه روی زیبا، مهر را رونق شکن

 
      همچو من هر کس رخ و قد تو بیند تا ابد 

      فارغ است از دیدن خورشید و از سرو چمن

 
      گر خرامی صبحدم در طرف باغ ای گلعذار 

      غنچه از شرم دهانت هیچ نگشاید دهن

 
      ای تو شمع انجمن از فرط حُسن و دلبری

      هر کجا دارند خوبان دو عالم انجمن

 
      نسبت حُسن تو با یوسف نشاید داد از آنک 

      صد هزاران یوسف ات افتاده در چاه ذَقَن

 
      چشم جادویت نموده شرح بابل مختصر 

      بوی گیسویت شکسته رونق مُشکِ خُتَن

 
      کی توانم کرد وصف و چون توانم داد شرح 

      زانچه عشقت می کند ای نازنین با جان من

 
      بس بود طبعم پریشان از غم زلفت مگر

      با خیال قد رعنایت کنم موزون سخن

 
      در مدیح صادر اول امام پنجمین 

      کش بود مدّاح ذات ذوالجلال ذوالمنن

 
      شبل حیدر، سبط پیغمبر، خدیو انس و جان

      مخزن علم النبیّین، کاشف سرّ و علن

 
      حضرت باقر ضیای دیده خیر النّساء 

      حامی شرع رسول الله، هوادار سُنَن

 
      جلّ اجلاله توانایی که گر خواهد کنی 

      روز، شب، خورشید، مه، افلاک، غبرا، مرد و زن

 
      دی به یک ایمای او گردد بهار و خار، گل 

      بلبل و قمری شوند از امر او زاغ و زغن

 
      بی ولای آن گل گلزار دین نبود، اگر 

      لاله خیزد در چمن یا سبزه روید از دمن

 
      کوی او چون خانه حق، قبله اهل یقین 

      اسم او چون اسم اعظم دافع رنج و مِحَن

 
      هم به آدم شد مغیث و هم به نوح آمد معین 

      هم به عیسی گفت، "کَلِّم"؛ هم به موسی گفت، "لَن"

 
      من چه گویم وصف ذاتش جز که عجز آرم به پیش 

    درّ دریای حقیقت را که می داند ثَمَن؟

 
 و اینک شعری از حسین منزوی؛ شعری که در بخشی از ابیات خود، اشاره ای هم به کربلای حسینی دارد:

 
      اکنون به شوق حجت پنجم ز خود گُمم

      آئینه دار طلعت خورشید پنجمم

 
      چون کشتی سپرده به توفان عنان خویش

      از موج موج جذبه ی تو در تلاطمم

 
      آن شمع کوچکم که بیفروزیم اگر

      فخر است با چراغ قبولت به انجمم

 
      از آفتاب بیشترم با ولای تو

      آئینه ام، فروغ تو را در تجسّمم

 
      حیران آن اسارت و آن غارتم هنوز

      باریک بین فاجعه ی آن تهاجمم

 
      آری سلام بر تو اماما! که می پرد

      از لب به یاد آن چه کشیدی تبسّمم

 
      طفل چهارساله و طوفان کربلا؟

      حیران این تداعی ام و آن تألّمم

 
      از آن ستم که سوخت در آن، خاندان تو

      هم بر تو عرضه می کنم اینک تظلّمم

 
      هر چند لب به خنده گشایم برابرت

      ز اندوه تو نشسته به خون است، مردمم

 
      ای علم را شکافته و رفته تا به عمق

      حیران آنچه یافتی از این تعلّمم

 
      آن شاعرم که از سر ایثار عاشقم

      بر دوستی ات، و خصم تو را در تخاصمم

 
شاعر دیگری که در این مناسبت شعر دارد، خلیل کاظمی است که از زبان امام اباجعفر محمد بن علی (ع) چنین سروده است:

 
      اختر پنجم ز برج آسمان چارمینم 

      من امام ابن امام ابن امام متقینم

 
      روح عشق و جان دین و زاده حبل المتینم 

      وارث جانانه و همنام ختم المرسلینم

 
      باقر العلم نبیّ ام نور چشمان علیّ ام 

      حجت حقّ ام، ولیّ ام، من صفیّ ام، من سخیّ ام

 
      باز کردم بار دیگر می کشان میخانه ها را 

      باده کردم مهر کردم ساقیان پیمانه ها را

 
      شرح دادم تاب دادم لوحه افسانه ها را

      نور دادم شور دادم گوشه ویرانه ها را

 
      از علوم بی زوالم از قدوم بی مثالم

      از جلال و از جمالم از خصال و از کمالم

 
      چرخش چرخ مدور چرخد از یک تار مویم 

      خیل حور العین و غلمان محو رخسار نکویم

 
      اسم من در آسمانهاست کوی من در عرش اعلاست

      شائق من حق تعالاست، مادرم اُمّ ابیهاست

 
      هر که امشب هر چه خواهد من به او اعطا نمایم 

      هر که سودا هر چه دارد من به او سودا نمایم

 
و این هم دو رباعی از سید هاشم وفایی درباره میلاد مبارک دسته گل امام سجاد (ع):

 
      بر چمبر علم و دین نگین بخشیدند

      خورشید منوّری به دین بخشیدند

      یک دسته ی گُل ز گلشن سبز بهشت

      امشب به امام ساجدین بخشیدند

 
***

      از عرش، حدیث حق پرستی خواندند

      یک صفحه ز دیباچه ی هستی خواندند

      وقتی که شکفت امام باقر چون گل

      در باغ جنان سرود مستی خواندند

 
اینک بخشی از شعر امیر عظیمی را از نظر می گذرانیم که در آن به روایاتی که با "قال الباقر (ع)" شروع می شود، توجه شده است:  

 
      آسمان موهبتی باز فرستاد زمین

      صید این موهبت ای دوست، هنر می خواهد

 
      نیست معلوم، حسن باز نوه خواسته است

      یا دل حضرت سجاد پسر می خواهد

 
      دامن فاطمه ای باز قمربار شده

      علی دوم زهراست، پسردار شده

 
      پسری آمده همنام رسول دو سرا

      احمد دوّمی از نسل علی و زهرا

 
      آمده تا که به اسلام اصالت بدهد

      آمده تا که بود پرچم دین پابرجا

 
      خاک می خورد علوم نبوی روی زمین

      آمده تا که تکانی بدهد دنیا را

 
      شیعه شد زنده به هر جمله «قال الباقر»

      شیعه باقیست به ابقای کلام آقا

 
      آمده روشنی چشم رسول ثقلین

      نوه ی مشترک و وارث خون حَسَنین

 
      کیست مولا، نوه ی صاحب کشتی نجات

      کیست آقا، پسر ذکر و دعا و صلوات

 
در بخشی از شعر ژولیده نیشابوری هم درباره این میلاد مبارک چنین می خوانیم:

 
      یعقوب آل فاطمه حالا پدر شده

      آمد محمدی که به او روح پیکر است

 
      نسل رسول، نسل علی، نسل فاطمه

      بسته به این ولادت و مولود انور است

 
      هم هاشمی ست، هم علوی، هم محمدی

      نسلش حسینی و حسنی، فخر داور است

 
      اول محمد آمد و بعدا، علی ولی

      اینجا علی ز قبل محمد مصوّر است

 
      او زاده ی خلیلِ سرافرازِ نینواست

      آزاده ی ذبیحِ خدا، سبط صفدر است

 
      او ناشر حقایق دین محمدی

      احیاگر علوم خداوند اکبر است

 
      آگاه از عوالم غیب و شهود اوست

      از قلّه های علم و عمل اوست برتر است

 
      در یک کلام، مرتبه ی باقر العلوم

      مولای هفت سرور و بابای جعفر است

 
      در وصف او هر آنچه سخن هست نارساست

      جز اهل بیت هرچه بیان است بی بر است

 
      قرآن هر آنچه وصف "اولواالامر" می کند

      درباره ی پیمبر و آل پیمبر است.

 
و اما یکی از شاعرانی که اشعار متعددی درباره این مولود مبارک دارد، شاعر پیشکسوت آئینی، حاج غلامرضا سازگار متخلص به "میثم" است که بخشی از یکی از اشعار او را با هم مرور می کنیم:

 
      ای چراغ علم روشن از دمت

      ای رهینِ فضل و دانش عالمت

 
      با گذشت آفرینش همچنان

      کاروان علم دنبالت روان

 
      علمها مُشتی ز خروار تو اند

      سینه چاک تیغ گفتار تو  اند

 
      باقر کلّ علوم عالمی

      خود به تنهایی کتاب محکمی

 
      هر چه دانش پا گذارد پیشتر

      سر فرود آرد به خاکت بیشتر

 
      ای امام ابن امام ابن امام

      جابرت آورده از احمد سلام

 
      دانش از ره مانده در پرواز تو

      چشم جابر روشن از اعجاز تو

 
      ای چراغ نور، پیش از نورها

      جلوه کرده در تمام طورها

 
      ملک نامحدود از نور تو پُر

      دُرّ شش دریا و بحر هفت دُرّ

 
      ای چراغ عقل و دین روشن به تو

      چشم زین العابدین روشن به تو

 
      علم و حلمت همچو شیر و شکّر است

      هر یکی از دیگری شیرین تر است

 
      علم تو سرچشمه ی علم خداست

      حلم تو آئینه ی حلم خداست

 
      پنجه ی علم و خِرَد بر دامنت

      عاشق خُلق تو حتّی دشمنت

 
      صد چو جابر دانش آموز تو اند

      شعله های عالم افروز تو اند

 
      مشرق و مغرب پر از گفتار توست

      همچو قرآن جاودان آثار توست

 
      عارفان سرمست از این ساغرند

      جرعه نوش جام «قال الباقر»ند

 
و پایان این گفتار هم  یک رباعی است از حاج رضا فلاح، متخلص به "امین" و در وصف میلاد نورانی امام محمد باقر (ع):

 
     پنجمین اختر رخشان ولایت آمد

     مظهر علم و عمل، روح درایت آمد

 
     باقر علم ازل تا به ابد شد ظاهر

     مظهر فضل و کمال از در رحمت آمد