زمانی که روحانی در جریان دفاع از کابینه، از آخوندی گلایه کرد هیچ کس تصور نمیکرد این اظهارات به انتقاداتی دامنهدار تبدیل شود اما شواهدی وجود دارد که نشان میدهد تغییر رویکرد روحانی در «عرصه سیاست» به «عرصه راه و مسکن» هم کشیده شده و همین چرخش باعث زاویه بیشتر آخوندی با او شده است.
به گزارش عصر امروز یک روزنامه اصلاح طلب از اختلاف آخوندی و روحانی خبر داده است: انتقاد بیسابقه عباس آخوندی از «کمبود منابع مالی» در پروژههای حملونقلی و مسکن اجتماعی زاویه او با تنه اصلی دولت را بیش از پیش آشکار کرد. وجود اختلاف نظر میان وزیر راهوشهرسازی و رییس دولت از همان جلسه رای اعتماد دولت دوازدهم خودنمایی کرد؛ چه بسا که اظهارات متناقض او و روحانی نیز در ادامه همین زخم زبانها باشد. ساز مخالف آخوندی با دولت زمانی کوک شد که او بهطور مستقیم نسبت به دستور روحانی مبنی بر ساخت و ساز در بافت فرسوده واکنش نشان داد. بعد از این اتفاقات حالا طرح هفتهای یک گلایه از سوی «تئوریسین اقتصادی کابینه» به رویهای عادی تبدیل شده است.
زمانی که روحانی در جریان دفاع از کابینه، از آخوندی گلایه کرد هیچ کس تصور نمیکرد این اظهارات به انتقاداتی دامنهدار تبدیل شود اما شواهدی وجود دارد که نشان میدهد تغییر رویکرد روحانی در «عرصه سیاست» به «عرصه راه و مسکن» هم کشیده شده و همین چرخش باعث زاویه بیشتر آخوندی با او شده است. عباس آخوندی خود را فردی معرفی میکند که اهل «باجدهی» نیست و این سازشناپذیری است که باعث تعدد استیضاح از او شده است. چه بسا همین روحیه به او اجازه نمیدهد که با چرخشهای عمدتا «عوامگرایانه» دولت روحانی همراه شود؛ دولتی که به بسیاری از وعدههای خود در زمان انتخابات پشت پا زده است.
پرده اول؛ شروع اختلاف
روحانی در جلسه رای اعتماد با گلایه از آخوندی گفته بود: «ما در مسکن نتوانستیم با آقای آخوندی به توافق نهایی برسیم. در دولت دوازدهم اولین چیزی که من از ایشان به جد خواهم خواست مساله مسکن است. من از روز اول دولت یازدهم به ایشان تاکید کردم، در شورای هماهنگی اقتصادی هم به ایشان گفتم که نظر من این است که مسکن از طریق بافت فرسوده حل خواهد شد. اما ایشان نظرات دیگری داشت. ولی این گلایه ماست که مطرح کردیم.»
پس از این اظهارات، محمدباقر نوبخت برجسازی در بافتهای فرسوده را یکی از سیاستهای ابلاغی رییسجمهور به نهادهای ذیربط اعلام کرد. اما بر خلاف اظهارات رییس سازمان برنامه و بودجه، عباس آخوندی میگوید: «سیاست ما این است که دیگر ساختمان جدیدی به بافت فرسوده اضافه نشود.» شاید هیچ کس نتواند ارتباط معنادار این اظهارات را با گلایههای روحانی در جلسه رای اعتماد درک کند.
نوبخت بر خلاف تمام رویکردهای چهار سال اخیرش در حوزه مسکن از قول روحانی میگوید: «با بلندمرتبهسازی در بافت فرسوده شهر نوسازی میشود و آقای رییسجمهور روی این مساله تاکید دارند. این یک اولویت ابلاغی از سوی رییسجمهور به نهادهای ذیربط از جمله وزارت راهوشهرسازی است.» اما آخوندی معتقد است: «طبق ارزیابیهای انجامشده در سطح ملی به این نتیجه رسیدهایم که مشکل عمده ما در بافتهای فرسوده بحث کیفی است نه کمی. از سوی دیگر تاکنون نگاه دولت و انبوهسازان به بافت فرسوده در راستای ساخت واحدهای مسکونی جدید بوده و توجهی به واحدهای موجود نشده است»
پرده دوم؛ هشدار آخوندی
ابراز تاسفهای آخوندی از سیاستهای گاه و بیگاه روحانی به اینجا ختم نمیشود؛ او روز گذشته انتقادات بیسابقهای از کمبود منابع در «مسکن اجتماعی» و «پروژههای حملونقلی» کرد. وزیر راهوشهرسازی با گلایه از کمبود منابع حتی هشدارداده است که پروژههای حملونقلی کشور با این وضع به انجام نمیرسد. او در گزارش روز گذشته خود به نمایندگان مجلس گفت که وزارت راهوشهرسازی تاکنون از محل اجرای قانون حمایت از بخش حملونقل حتی یک ریال نیز درآمد نداشته و این وزارتخانه از محل اجرای آن هیچ آورده مالی دریافت نکرده است. در قانون مقرر شده بود ۲۰ درصد درآمد حاصل از فروش گازوییل و ۱۰ درصد حاصل از فروش بنزین به وزارت راهوشهرسازی اختصاص یابد اما تاکنون ریالی از محل این درآمدها به وزارتخانه نرسیده است.
آخوندی تهدید کرده است که با ساختار بودجه فعلی امکان ادامه راه وجود ندارد چراکه هزینه جاری بیش از درآمد کل دولت است. وزیر راهوشهرسازی در ادامه با اشاره به وضعیت نامساعد وزارتخانه در حوزه طرحهای عمرانی گفته است: «پروژههای راهسازی تا رسیدن به تملکها انجام میشود اما خرید املاک مردم نیاز به اعتبار دارد که به علت عدم وجود این اعتبار، پروژهها روی زمین میماند البته قوانینی در زمینههای مختلف راهسازی تصویب شد اما اجرایی نمیشود.»
هزینههای اجتماعی اصلاحات آخوندی
آخوندی در ادامه به «هزینههایی اجتماعی» تامین بودجههای جاری اشاره کرده و گفته است: «هیچ کس این هزینهها را نمیپذیرد.» اصلاحاتی که آخوندی به دنبال آن است و عمدتا با «قواعد بازار آزاد» هماهنگ شده است برای دولت پذیرفتنی نیست؛ این ناسازگاری در هرچه نهفته باشد نمیتواند از یک تعامل سازنده میان او و دولت حکایت کند.
تمایل روحانی به رویکردهای «دمدستی» و «تبلیغاتی» مهمترین مانعی است که بر سر پذیرش «هزینههای اجتماعی» اصلاحات آخوندی قرار دارد؛ حالا که بزرگترین مانع رهایی پروژههای عمرانی کشور از کمبود منابع مالی، رییس دولت است وزیر راهوشهرسازی نیز تصمیم گرفته مخالفت خود با این سیاستها را کمی علنیتر پیگیری کند.
بنبست مالی دولت؛ خطر رکود پروژهها
وزیر کابینه دوازدهم با این اظهارات نشان میدهد که پروژههای عمرانی به حق خود نرسیدهاند؛ از تاسیس نشدن صندوق توسعه حملونقل تا پرداخت نشدن اعتبار مسکن اجتماعی معضلاتی است که آینده خوبی را تا پایان کار دولت ترسیم نمیکند.
بنبست مالی دولت تاکنون بسیاری از پروژهها را راکد کرده است و آخوندی نیز سعی دارد تا از تبعات «نارساییهای حاصل از کسری بودجه» فاصله بگیرد. بخشی از سیاستهای وزارت راه و شهرسازی که بهطور مستقیم با سیاستهای مالی و بانکی در ارتباط است به بنبست تامین مالی خورده است. روشهایی مانند صندوقهای پسانداز مسکن و خرید اوراق که وزارت راهوشهرسازی تاکنون برای تامین مالی اجرا کرده بار سنگینی را بر دوش مردم گذاشته و با تداوم این روند اتمام پروژههای عمرانی دور از دسترس به نظر میرسد.