به گزارش عصرامروز، امام زین‌العابدین(ع) به فرزندان خود فرمود: اتقو الکذب الصفیر منه والکبیر فی کل جد و هزل فان الرجل اذا کذب فی الصغیر اجترا علی الکبیر. از دروغ کوچک و بزرگش، جدی و شوخیش دوری کنید. زیرا انسان هر گاه در چیزی کوچک دروغ بگوید، به گفتن دروغ بزرگتر نیز جرأت پیدا می‌کند. (میزان الحکمه ج 2 ص 781)
از قول عایشه نقل می‌کنند که می‌گفت: هیچ خصلتی از دیدگاه پیامبر(ص) منفورتر و زشت‌تر از دروغ نبود و هر گاه مطلع می‌شد یکی از اصحابش دروغی گفته است، به او بی‌اعتنایی می‌کرد تا وقتی که خبردار می‌شد. وی توبه کرده است. (همان، ص 985)
اگر از منظر روانشناختی توجه کنیم ضد ارزش‌ها، کوچک و بزرگ ندارد. شکستن حدود و مرزها، ورود به محدوده ممنوعه، هر چند اندک و کوچک باشد، کمترین اثرش، شکستن قبح و زشتی آن رفتار است. لذا در عمل به ضد ارزش‌ها و ناهنجاری‌ها، نباید مقیاس را کوچک و بزرگ بودن و یا کم و زیاد بودن آن قرار داد، بلکه لازم است بدی و خطا و گناه را در تمام سطوح آن و در ذات خود، زشت بدانیم تا بتوانیم از همه آنها اعم از کوچک و بزرگ اجتناب کنیم.
مرحوم مجتهدی تهرانی می‌گفتند: هیچ گناهی را کوچک نشمارید و به کوچکی آن نگاه نکنید. نگاه کنید ببینید مخالفت چه کسی را کردید. شاید غضب خدا در همین گناه باشد. گناه، انسان را سنگین می‌کند. ( هر چند گناه کوچک باشد) رسول خدا(ص) در خطبه شعبانیه می‌فرماید: گناهان، پشت شما را سنگین کرده است. ماه رمضان روزه بگیرید و عبادت کنید تا از سنگینی بیرون بیایید. دیدید بعضی‌ها می‌خواهند دو رکعت نماز صبح بخوانند انگار یک کوه پشت آنها افتاده. هر چه آنها را صدا می‌کنید مثل اینکه بختک روی آنان افتاده است. اینها همه براثر گناهان زیاد است. (طریق وصل، ص 28)
پیامبر اکرم(ص) فرمود: وای بر کسی که حرف می‌زند و سخن دروغ می‌گوید تا بدان وسیله دیگران را بخنداند. وای بر او- وای بر او- وای براو. (مجموعه ورام، ج 1، ص 223)
اندک اندک، وانگهی دریا شود
شهید مطهری نقل می‌کنند: رسول خدا(ص) در یکی از مسافرت‌ها با اصحابش در سرزمینی خالی و بی‌علف فرود آمدند. به هیزم و آتش احتیاج داشتند. فرمود: هیزم جمع کنید. گفتند: یا رسول‌الله، اینجا هیزم دیده نمی‌شود. فرمود: در عین حال هر کس هر اندازه می‌تواند جمع کند. اصحاب روانه صحرا شدند، با دقت به روی زمین نگاه می‌کردند و اگر شاخه کوچکی می‌دیدند بر می‌داشتند. بالاخره با کمک یکدیگر مقدار زیادی هیزم جمع شد. در این وقت پیامبر(ص) فرمود: گناهان کوچک هم مثل همین هیزم‌ها کوچک است. ابتدا به نظر نمی‌آید، ولی هر چیزی جوینده و تعقیب کننده‌ای دارد. همان طور که شما جستید و تعقیب کردید. اینقدر هیزم جمع شد، گناهان شما هم جمع و احصا می‌شود و یک روزی می‌بینید از همان گناهان خرد که به چشم نمی‌آمد، انبوهی عظیم جمع شده است. (داستان راستان، ص 174)
گرسنگی و دروغ
اسماء بنت عمیس می‌گفت: در شب عروسی عایشه با تعدادی از زنان او را آماده می‌کردیم. وقتی به خانه پیامبر(ص) رفتیم، جز یک ظرف شیر آنجا نیافتیم. حضرت مقداری نوشیدند و آن را به عایشه دادند. عایشه خجالت کشید و نگرفت. گفتم دست رسول خدا(ص) را بر نگردان. عایشه نیز مقداری شیر نوشید. پیامبر(ص) از او خواست از شیر به ما هم بدهد، ما گفتیم که میل نداریم. حضرت فرمود: بین گرسنگی و دروغ جمع نکنید. (هم دروغ می‌گویید و هم‌گرسنگی را تحمل می‌کنید). پرسیدم: آیا به چیزی میل داشته باشیم و بگوییم میل نداریم، دروغ گفته‌ایم؟ فرمود: دروغ هر چند کوچک باشد، در نامه اعمال نوشته می‌شود. (داستانهای روایی، ص 373)
دل نیارامد به گفتار دروغ
آب روغن، هیچ نفروزد فروغ
در حدیث راست، آرام دل است
راستی‌ها دانه دام دل است
دل بیارامد به گفتار صواب
آنچنانکه تشنه آرامد به آب
(مثنوی مولوی، دفتر 2 - 2736 - 2735)
(همان، دفتر 6 - 4276)
