آقای هاشمی در جای دیگر اظهار می دارد : «شرایط پیش آمده در ماههای اول سال ۶۷ ، حضور نیروهای داوطلب در جبهه ها را کم کرده بود و در مذاکرات ستادی ، معمولاً فرماندهان از کمی نیرو ابراز ناراحتی می کردند و در مواردی ، با اعلان آماده بودن طرح عملیات ، به خاطر کمی نیرو اقدام به عملیات نمی کردند !» ۳۹
آقای هاشمی در ملاقات ۲۷ خرداد ۶۷ با امام خمینی نیز به ایشان می گوید : مردم به جبهه نمی آیند !
امام خمینی (ره) نیز با اشاره به گزارش های مسئولین سیاسی می فرمایند : «مسئولین سیاسی می گویند از آنجا که مردم فهمیده اند پیروزی سریعی به دست نمی آید ، شوق رفتن به جبهه در آنها کم شده است» .۴۰
به گزارش عصر امروز آقای هاشمی در جای دیگر دلایل پذیرش قطعنامه را به گونه دیگری روایت می کند : «دولت میر حسین موسوی در آن مقطع اعلام کرد دیگر قادر به تدارک مالی نیست ؛ از لحاظ ابزار جنگ هم آقای محسن رضایی نامه ای به امام نوشت و تجهیزات متعددی از جمله چند صد هواپیما و تعداد زیادی توپ و تانک خواست … مجموعه این عوامل ما را به این نتیجه رساند که ادامه جنگ بیش از آن درست نیست». ۴۱
ایشان در مصاحبه دیگری اظهار می دارد :« پس از فرماندهی من و تغییر و تحولات سیاسی منطقه و اوضاع اقتصادی ایران و وضعیت نفت و بالاتر از همه چراغ سبز قدرت های غربی به صدام برای ارتکاب هر نوع جنایت در ایران ، کم کم به این نتیجه رسیدیم که ادامه جنگ به صلاح نیست (!!)» ۴۲
آقای هاشمی در یادداشت ۲۳ تیر ۶۷ خود نیز می نویسد : « قبلاً نخست وزیر و وزیر دارایی در گزارشی به خدمت امام گفته بودند که حتی در سطح هزینه های موجود هم ، کشور قدرت تامین هزینه جنگ را ندارد و از خط قرمز اقتصادی هم فراتر رفته ایم .» ۴۳
و بالاخره ایشان در مصاحبه ای در سال ۱۳۸۵ اظهار می دارد : «وضع اقتصادی ما بد شده بود و دنیا تصمیم گرفته بود بدون رعایت مقررات جنگ ، اجازه بدهد صدام هر کاری می خواهد انجام دهد … ما نگذاشتیم این شرایط حاد به وجود بیاید و با پذیرش قطعنامه و تحمیل شرایط ، ما جنگ را به پایان رساندیم ».۴۴
با توجه به موارد فوق ، علل پذیرش قطعنامه از دیدگاه آقای هاشمی رفسنجانی – که بعضاً توسط برخی افراد دیگر نیز عنوان می شود – را می توان به این صورت خلاصه کرد : خستگی و بی انگیزه شدن نیروهای رزمنده ، مسلح شدن صدام حسین به امکانات خطرناک ، ورود آمریکا به جنگ و حمله به کشتی های جنگی و سکوهای نفتی و هواپیمای مسافربری ما ، تحریم های اقتصادی ، عدم استقبال نیروهای مردمی از اعزام به جبهه ها ، اعلام عدم توان تامین اقتصادی جنگ از سوی نخست وزیر و وزیر دارایی ، اعلام فرمانده سپاه مبنی بر نیاز به تعداد زیادی تانک و توپ و تسلیحات دیگر برای ادامه جنگ .۴۵
طبق این دیدگاه ، پذیرش قطعنامه یا تقصیر مردم بوده که به جنگ نمی رفته اند ! یا تقصیر رزمنده ها بوده که خوب نمی جنگیده اند ! یا به خاطر شرارت های صدام حسین و آمریکا بوده ، یا به خاطر تسلیم و اعلام ناتوانی از ادامه جنگ توسط نخست وزیر و فرمانده سپاه. در ادامه ، صحت و سقم مطالب مذکور را بررسی خواهیم کرد .
پاسخ اظهارات آقای هاشمی رفسنجانی
۱ – باید توجه داشت که مسائلی همچون بمباران و موشکباران شهرها ، استفاده گسترده رژیم صدام از سلاح های شیمیایی ، حمایت همه جانبه آمریکا از صدام و همکاری با عراق در حمله به نیروهای ایرانی، حمله به هواپیمای مسافربری ایران و … مسائل جدیدی نبودند که صرفاً در تیرماه ۶۷ بروز کرده باشند و امام خمینی (ره) به خاطر آنها مجبور به پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شده باشد .
رژیم صدام از همان سال های اولیه جنگ نیز شهرها و روستاهای ایران را مورد بمباران و موشکباران قرار می داد ؛ از سلاح های شیمیایی به صورت گسترده استفاده می کرد ؛ آمریکا نیز با حمایت های همه جانبه اطلاعاتی – سیاسی – مالی – تسلیحاتی و نظامی خود از صدام ، به کشتی های نظامی و تجاری ایران حمله می کرد ، سکوهای نفتی ما را منهدم می کرد و … بنا بر این ، چنین مسائلی چیزهایی نبودند که امام خمینی از آنها بی خبر باشد و نسبت به آنها موضع گیری نکرده باشد . امام خمینی با علم به همه این موارد ، دو هفته قبل از پذیرش قطعنامه طی پیامی فرموده بودند که« تردید به هر شکلی خیانت به اسلام است . غفلت از مسائل جنگ خیانت به اسلام است ». لذا چنین مسائلی به هیچ وجه باعث پذیرش قطعنامه نبودند.
۲ – امام خمینی (ره) می فرمایند : «اشتباهات در همین است که خیال می کنند زیادی جمعیت و زیادی اسلحه کار را انجام می دهد و نمی دانند که این چیزی که کار را انجام می دهد ، بازوی قوی افراد است . افراد کم با بازوی قوی ، قلب مطمئن و قلب متوجه به خدای تبارک و تعالی و عشق به شهادت و عشق به لقاءالله ، اینهاست که پیروزی می آورد . پیروزی را شمشیر نمی آورد ، پیروزی را خون می آورد . پیروزی را افراد و جمعیت های زیاد نمی آورد ، پیروزی را قدرت ایمان می آورد». ۴۶
اما این که چه کسانی باعث بی انگیزه شدن برخی رزمندگان و فرماندهان جبهه ها شده بودند را سردار حسین همدانی ( از فرماندهان ارشد سپاه ) پاسخ می دهد :
«یکی از بزرگ ترین اشتباهات این بود که فرمانده جنگ [آقای هاشمی] بعد از عملیات کربلای پنج ، از پایان جنگ سخن گفت و رزمندگان احساس کردند نیازی به ادامه دادن جنگ نیست . این فکر و تصمیم به جبهه ها هم سرازیر شده بود که [در نتیجه] جبهه را خیلی تضعیف کرد . خبر این که می خواهیم مذاکره کنیم و جنگ را تمام کنیم ، به جبهه ها رسید و روحیه رزمندگان را به هم ریخت» . ۴۷
دکتر حسین الله کرم ( از رزمندگان و فرماندهان دوران دفاع مقدس ) نیز در این زمینه می گوید :
«یکی از دلایل پذیرش قطعنامه ۵۹۸ ، بازپس گیری جزایر مجنون و شرق بصره توسط عراق در فروردین ۱۳۶۷ بود که در پی انتشار افکار ضد جنگ در میان فرماندهان سپاه صورت گرفت».۴۸
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۳۹٫ پایان دفاع ، آغاز بازسازی . پیشین ، ص ۱۲
۴۰٫ همان . ص ۵۷۹
۴۱٫ محمد حسن روزی طلب . « پذیرش جام زهر ». روزنامه ایران . ویژه نامه سالروز پذیرش قطعنامه ۵۹۸ . ۲۷ تیر ۱۳۸۹ . ص ۲
۴۲٫ « دفتر خاطرات محرمانه آیت الله ». ماهنامه مهرنامه . مرداد ۱۳۹۰ . بخش بررسی کتاب، ص ۲۵
۴۳٫ پایان دفاع ، آغاز بازسازی . پیشین ، ص ۱۸
۴۴٫ پذیرش جام زهر . پیشین ، ص ۲
۴۵٫ زهره آقابابایی و علی احسان نیکجو.« نگرشی بر اصول و مبانی مدیریت نظامی جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس ». تهران: نقش بیان ، ۱۳۸۵ ، ص ۳۷۳ الی ۳۷۷
۴۶٫ قاب قطعنامه ۵۹۸ و زبان تفسیر ما . پیشین ، ص ۲۸
۴۷٫ سید صادق حسینی مقدم . « روحیه رزمندگان را در سال پایانی جنگ تضعیف کردند ». نشریه منّور . ویژه نامه روزنامه جوان . مهر ۱۳۹۰ . ص ۱۵
۴۸٫ « استراتژی هاشمی و رضایی ، جنگ کم شدت بود ». هفته نامه مثلث . ۳ مهر ۱۳۹۰ . ص ۸۱
