توصيه به ديگران
۱
شنبه ۱۷ فروردين ۱۳۹۸ ساعت ۱۵:۲۴
حرمت و کرامت انسان ها، از غذا و پوشاک مهم تر است
مهم ترین نیاز اجتماعی انسان ها "احترام" است. انسان برای رشد و بالندگی خود و تعالی بخشیدن به جامعه، قبل از هر چیز نیازمند احترام است و نادیده انگاشته شدن حرمت آدمی به منزله نابود کردن همه موجودیت و توانمندی های بالقوه و بالفعل اوست.
حرمت و کرامت انسان ها، از غذا و پوشاک مهم تر است
Share/Save/Bookmark
به گزارش سرویس فرهنگ و جامعه عصر امروز در نوشته پیشین خود، به لزوم سامان بخشی فعالیت های مرتبط با امور خیریه و کمک به فقرا و نیازمندان، اشاره داشتم. یکی از نکات مطرح شده در آن نوشته، این مهم بود که چگونگی ارتباط و مناسبات مددکار با مددجو، یک مهارت و دانش مهم و پیوست اساسی در فرآیند کمک رسانی به نیازمندان است. 
 
در سیل اخیر در منطقه آق قلا، یکی از متصدیان امر در مصاحبه تلویزیونی، مطلب بسیار به جا و ارزشمندی را مورد تأکید قرار داد. او گفت: مردم آق قلا و گمیشان، نیازمند نیستند؛ بلکه هم اینک، گرفتار شده اند. این بیان کوتاه نشانه روشنی از نگاه عمیق و دقیق به موضوع کمک و کمک رسانی به دیگران و لزوم توجه اکید به ملاحظات اجتماعی و اخلاقی و انسانی است. خیلی خوب به خاطر دارم که سال ها پیش و در زمان تحصیل در دوره ابتدائی در مدرسه ای در جنوب تهران، مدیر محترم مدرسه، با شناسائی بچه های متعلق به خانواده های ضعیف و کسانی که قادر به تأمین مخارج اولیه زندگی خود نبودند؛ این گروه از دانش آموزان را به اداره آموزش و پرورش منطقه معرفی می نمود و پس از چندی، اداره آموزش و پرورش، برای دانش آموزان معرفی شده تعدادی کتاب و یک کارت تقدیر به اضافه بن لباس ارسال می نمود. نکته جالب توجه در موضوع این بود که کارت تقدیر با امضاء وزیر آموزش و پرورش وقت و در بردارنده متنی قریب به این مضمون بود: دانش آموز عزیز! نظر به پشتکار و تلاشی که برای پیشرفت تحصیلی خود داشته ای و به پاس قدردانی از شما و با امید به اینکه در آینده فرد مفیدی برای کشور باشی، این هدیه به شما تقدیم می شود. 
 
نکته مهم تر در این ماجرا این بود که فقط تعداد انگشت شماری از مسؤولین مدرسه و احیاناً والدین کودک متوجه می شدند که علت اصلی کمک به این کودک، فقر و نیازمندی بوده است و نه موفقیت تحصیلی او اما در پس این قضیه، نه تنها کرامت و حرمت و شخصیت و آینده کودک، از دستخوش تحقیر و تخفیف مصون می ماند؛ بلکه این نوع کمک که به بهانه تلاش و موفقیت تحصیلی کودک صورت گرفته است؛ در جای خود محرک و انگیزه ای برای سعی بیشتر و موفقیت واقعی او می گشت. 
 
قبل از ورود به مبحث اصلی اجازه می خواهد به منظور ایجاد آمادگی ذهنی برای دریافت بهتر مطلب، از داستان دیگری استفاده کنم. در یک کارگاه آموزشی، استاد محترم، از حاضران سؤال کرد: به نظر شما! اساسی ترین نیاز اجتماعی انسان چیست؟ تعدادی از حاضران، پاسخ های متفاوتی ارائه نمودند؛ از جمله، ثروت و مقام و زیبائی و شهرت. استاد اما در تصحیح برداشت حاضران، توضیح دادند: ثروت و شهرت و مقام و نظایر آن نیاز محسوب می شود اما هیچکدام، نیاز اساسی به شمار نمی آید. ایشان در ادامه اضافه کردند: ما در یک پژوهش گسترده میدانی و پس از مصاحبه با طیف وسیعی از افراد از گروه ها و طبقات مختلف جامعه، دریافتیم که مهم ترین نیاز اجتماعی انسان ها  "احترام" است. انسان برای رشد و بالندگی خود و تعالی بخشیدن به جامعه، قبل از هر چیز نیازمند احترام است و نادیده انگاشته شدن حرمت آدمی به منزله نابود کردن همه موجودیت و توانمندی های بالقوه و بالفعل اوست. 
 
نوشته حاضر در پی آن است تا این مهم را مورد تأکید قرار دهد که در تمام مراحل و تمام اشکال و وجوه کمک به نیازمندان و قرار دادن این اشخاص زیر چتر خدمات حمایتی، حفظ احترام و کرامت و حرمت و شأن انسانی و اجتماعی ایشان باید با وسواس و به صورت کامل، مورد توجه و رعایت قرار گیرد و نوع ارائه کمک ها و خدمات به گونه ای باشد که سایر اشخاص، متوجه کمترین نشانه ای از این موضوع نشوند .
 
متاسفانه از گذشته و تا کنون موارد بسیاری وجود داشته است و وجود دارد که ارسال و تحویل کمک هائی نظیر جهیزیه و خواربار و لوازم خانگی برای نیازمندان تحت پوشش، با هیاهو و تبلیغات و نصب پارچه نوشته و... همراه بوده است. برپا ساختن مجالس عروسی برای زوج های جوانی که یکی و یا هر دو نفر آنها تحت پوشش خدمات حمایتی نهاد و مؤسسه کمک رسان هستند نیز از جمله نمونه های زشت و به دور از تدبیری است که اخبار آن هر از چند گاه با آب وتاب از صدا و سیما پخش و در جراید منعکس می شود. غافل از اینکه مراسم ازدواج، به یاد ماندنی ترین خاطره برای عروس و داماد و اطرافیان و آشنایان است و چه بسا در آینده و در بروز کمترین اختلاف میان خانواده ها، موضوع به عنوان یک برگ برنده مورد سوءاستفاده نابخردانه طرف مقابل قرار گیرد و این ماجرا به عنوان ابزاری برای شماتت و تحقیر عروس یا داماد، به کار گرفته شود. مضاف بر این، دختر و پسر جوان و نوجوان، در اوج شکنندگی و حساسیت عاطفی قرار دارند و نباید به گونه ای عمل شود که آغاز زندگی مشترک و سنگ بنای تشکیل یک خانواده با تحقیر ناخواسته و بدتر از آن با تبلیغ این بد سلیقگی همراه باشد. جا دارد تا این مهم نیز مورد توجه قرار گیرد.
 
ارائه آلبوم عکس کودکان و نوجوانان به اشخاص آماده پذیرش مسؤولیت مخارج و هزینه های سالیانه زندگی و تحصیل کودکان نیازمند نیز از دیگر مواردی است که نیاز به اصلاح و تغییر رویه دارد. چه اینکه برای یافتن حامی برای یک کودک اساساً نیازی به ارائه آلبوم عکس و مشخصات صدها کودک و نمایش این اقدام در تلویزیون نیست. به علاوه این کودکان و نوجوانان، برای همیشه در این سن و در این موقعیت باقی نمی مانند. هر یک از ایشان، در آینده پدر یا مادر خواهد شد و نقشی اجتماعی را بر عهده خواهد گرفت. لذا همواره و در همه حال این ترجیح باید مورد نظر باشد که هویت این افراد برای دیگران مکتوم و نا شناس باقی بماند.
 
دریافت ما از آموزه های ناب اسلام و قرآن و شنیده هایمان از روایات و سیره پیامبر اسلام (ص) و ائمه طاهرین سلام الله علیهم اجمعین، تماماً مؤید ضرورت توجه به شأن و کرامت نیازمندان است. 
 
با توجه به ابعاد اعتقادی و آثار اقتصادی و اجتماعی و تربیتی صدقه و انفاق و نیز خمس و زکات، در آیات بسیاری از قرآن کریم، این اشکال از نوع دوستی و همزیستی انسانی، مورد اشاره قرار گرفته است. از آنجا که نوشته حاضر بر محور ضرورت رعایت حرمت انسان ها در اعطاء صدقه و انفاق قرار دارد، به عنوان نمونه، چند آیه از آیات شریف را به تناسب مطلب مورد اشاره قرار می دهم.

در آیه 263 و 264 سوره بقره آمده است: گفتار نیکو و پسندیده با نیازمندان و عفو و اغماض نسبت به تند خوئی احتمال و یا اصرار ایشان برای دریافت کمک، بهتر از صدقه ای است که اذیت و آزاری را به دنبال داشته باشد. ای کسانی که ایمان آورده اید صدقات خود را با منت بر نیازمندان و آزرده ساختن آنها، باطل نکنید.

در آیه 271 همین سوره نیز آمده است: اگر صدقه را آشکار کنید؛ این کار خوبی است و اگر پنهان دارید و به مستمندان بدهید، برای شما بهتر است. شاید منظور از آشکار ساختن، اشکار نمودن و تبلیغ نمودن و ترغیب دیگران به دادن صدقه باشد و مراد از پنهان ساختن، نامعین نگه داشتن موضوع صدقه و گمنام نگه داشتن مصادیق و گیرندگان صدقه باشد. 

در آیه 114 سوره نساء نیز ملاحظه می شود که خداوند متعال با تقبیح نمودن نجوا و درگوشی صحبت کردن در میان جمع و در مجالس اما دو مورد را در این میان استثناء نموده است: اول توصیه به صدقه و دوم اصلاح امور و ایجاد سازش و رفع تنازع در مناسبات اشخاص با یکدیگر.
 
از مجموع این آیات و دیگر آیات نورانی بخش و هدایتگر قران، به سادگی قابل استنباط است که از منظره آموزه های دینی، حفظ حرمت و کرامت انسان های نیازمند، به شدت مورد توجه می باشد و به عبارتی می توان کمک به نیازمندان را فرع بر حفظ کرامت و حرمت آنان دانست و اگر در جائی میان کمک به نیازمند و از میان رفتن شأن اجتماعی و آبرو و حرمت انسانی او تزاحم وجود داشت، عجالتاً باید بر حفظ حرمت او اهتمام داشت.
 
سیره نبی مکرم اسلام و ائمه معصومین علیهم السلام نیز برگرفته از همین آیات الهی بوده است. آن انوار مقدس اولاً قبل از رجوع افراد و قبل از اعلام نیاز آنها، مبادرت به عطا و احسان به ایشان می نموده اند و در ثانی، کمک حضرات معصومین به نیازمندان، غالباً به دور از انظار و مهم تر از همه بدون آشنائی دادن بوده است؛ به گونه ای که نیازمند برخوردار از کمک به راحتی متوجه نمی شده است که به طور مثال این غذا یا آرد یا پوشاک را امام علی علیه السلام به آنها عطا کرده است. اثر تربیتی این نوع از یاری رساندن و کمک به نیازمندان، حفظ حرمت این افراد در میان خانواده و در جامعه و در مواجهه با کمک کننده – که از نظر آنها ناشناس است ـ می باشد.
 
فرض اولیه و مهم در رعایت این قبیل بایسته ها و الزامات و پرهیز از تبلیغات موردی و مصداقی این است که مردم به نهاد و سازمان واسطه نظیر کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی و فلان خیریه و یا فلان شخص محترم و وثیق و امین، اعتماد دارند و یقیین دارند که کمک های ایشان از طریق این واسطه ها به نیازمندان، خواهد رسید و اگر غیر از این بود، دلیل دیگری برای اینکه مردم کمک های خودشان را به این اشخاص و نهادها بدهند؛ وجود نداشت. از طرف دیگر، مردم با ملاحظه بهبود یافتن وضع زندگی و معیشت افراد جامعه و کم شدن متکدیان و تجلی امید و نشاط در میان تهیدستان، به خوبی درخواهند یافت که این تغییرات پسندیده، نتیجه اقدامات و فعالیت های نهادهای مسؤول در رسیدگی به وضعیت فقرا و نیازمندان است. 
 
نتیجه نهایی و خلاصه مطلب اینکه، نهادهایی نظیر کمیته امداد امام (ره) و سازمان بهزیستی، نیاز به فعالیت های تبلیغی و رقابت با یکدیگر و نیاز به جلب اعتماد مردم ندارند بلکه باید اعتماد موجود را حفظ و تقویت نمایند. برای این منظور، آگاهی جامعه از فهرست کلی افراد و خانواده های مورد حمایت و اعلام آمار و ارقام کمک ها و انتشار تعداد کمک های ارائه شده از طرف ایشان به نیازمندان، کفایت می نماید و نیازی به ارائه مشخصات و عکس و نشانی و دیگر مستندات مربوط به کمک گیرندگان برای اثبات عملکرد آنها وجود ندارد.

 غلام رضا کاظمیان پور
کد مطلب : 256394