به گزارش عصر امروز از کلیدی ترین جملاتی که برای اقتصاد مقاومتی می توان بیان کرد، این جمله رهبر انقلاب است که؛ «ستون فقرات اقتصاد مقاومتی تولید داخلی است».
چند روزی بود که در ذهن خود مقدمات تحریر یک یادداشت را با عنوان «آیا دولت ستون فقرات اقتصاد مقاومتی را رها کرده است؟» فراهم می کردم. اما هر بار بنا به دلائلی این کار به تاخیر افتاد، دیروز(سه شنبه ۱۰ تیر ماه) وقتی سخنان آقای روحانی در روز صنعت و معدن را مرور می کردم، به طور ناخودآگاه این بیت شعر را با خود زمزمه می کردم که؛ “گفت شخصی خوب ورد آورده‌ای/ لیک سوراخ دعا گم کرده‌ای”.
و اینچنین شد که تصمیم به نگارش این یادداشت گرفتم، البته این جمله رئیس جمهور هم انگیزه مضاعفی شد آنجا که با استقبال از نقد منقدان گفت؛
دولت یازدهم خود را خادم مردم می‌داند و هیچ تصمیم فردی اتخاذ نمی‌کند و بدون مشورت آن هم با شورهای چندباره تصمیم‌گیری انجام نمی‌دهد و اگر هم تصمیمی اعلام کرد و اشتباه انجام داد برای آنهایی که بگویند دولت اشتباه کرده تواضع نموده و دست آنها را می‌بوسیم.
۱- از نگاه اقتصاد کلان (Macroeconomic view) امروز اقتصاد ایران، در شرایط «رکود تورمیStagflation-» به سر می برد، رکود تورمی یعنی تلاقی دو معضل تورم و رکود بصورت توأمان. اگر بخواهیم رکود تورمی را با ادبیات آقای روحانی تشریح کنیم، باید بگوئیم؛ رکود تورمی یعنی «چرخ تولید همچنان به خوبی نمی چرخد!» و «شیب افزایش قیمت ها هم آنچنان که باید ملایم نیست!».
۲- در بیان چرائی مبتلا شدن اقتصاد ایران به شرایط رکود تورمی، باید گفت؛ اولاً شرایط اقتصادی ایران به طور بالقوه آمادگی پذیرش شرایط رکود تورمی را داشته است. یعنی «وابستگی دیرینه اقتصاد ایران به نفت» و «عدم شکل گیری واقعی بخش تولید» باعث شد تا «تحریم نفتی و بانکی» غرب، بر بخش های مختلف اقتصاد ما تاثیر بگذارد. بطوریکه «کاهش درآمدهای نفتی» در این مقطع و به تبع آن «افزیش هزینه عرضه محصولات» باعث تشدید وضعیت نامطلوب رکود تورمی در اقتصاد شد.
۳- نگارنده معتقد است در کنار همه موضوعاتی همچون؛ وابستگی اقتصاد به نفت، بیکاری، تورم بالا، پائین بودن بهره وری، سیستم بانکی ناکارآمد، نبود نظام مالیاتی منسجم، عدم شفافیت اقتصادی و … که در چند دهه اخیر، اقتصاد ایران از آن رنج می برده است، اما بالاتر از این رنج ها، می توان به «رنج نداشتن یک راهبرد و استراتژی مشخص اقتصادی» و فقدان یک «سیاست کلان و برنامه بلند مدت اقتصادی» اشاره کرد، که ما با آن مواجه بوده ایم و بعد از ابلاغ «سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی» از سوی رهبر انقلاب، اکنون این خلاء بزرگ یعنی «نداشتن استراتژی اقتصادی» برطرف شده است و اقتصاد ما در هر وضعیت خوب یا بدی هم که به سر ببرد، تنها راه خروج و صعود آن حرکت در مسیر «تحقق سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی» است.
۴- نسخه ای که اقتصاد مقاومتی برای خروج از شرایط رکود تورمی و بالاتر از آن برای کاهش وابستگی به نفت می پیچد، اهتمام و توجه ویژه به «تولید داخلی و ظرفیت درون زای کشور» است، آنچنانکه رهبری انقلاب بارها بر آن تاکید نموده و حتی در روز بازدید از گروه مپنا فرمودند؛ “ستون فقرات اقتصاد مقاومتی تولید داخلی است. تولید داخلی اگر بخواهد رونق پیدا بکند یقیناً باید، هم به آن کمک تزریق بشود، هم از چیزهایی که مانع رشد آن است جلوگیری بشود، هم برای محصولات، بازار به‌وجود بیاید، هم واردات محصولات مشابه به یک نحوی کنترل بشود و با محاسبه مورد مراقبت دقیق قرار بگیرد، هم در قراردادهای خارجی‌ای که این مجموعه و امثال این مجموعه دارند، دولت کمک بکند.”
۵- روز گذشته، آقای روحانی در مراسم گرامیداشت روز صنعت، با اشاره به «ناتوانی تولید» در کشور گفت: بنده می‌خواهم جمله‌ای را بگویم اما آن را گزنده تلقی نکنید اگر انرژی را به قیمت جهانی تحویل تولید دهیم آیا تولید کشور ما قدرت صادرات دارد؛ اگر دروازه‌های کشور را باز بگذاریم و تعرفه را کنار گذاشته و حمایت از تولید را نیز کنار بگذاریم آیا تولید کشور ما توان رقابت با منطقه و جهان را را دارد؟
وی همچنین با اشاره به شرایط رکود تورمی حاکم بر اقتصاد کشور افزود؛ امروز در شرایطی هستیم که تولید ما با مشکل مواجه است و مقابله با برخی از این مشکلات وظیفه دولت است؛ ما باید فضای روابط خارجی را مناسب قرار دهیم تا شما راحت‌تر بتوانید تکنولوژی و مواد اولیه وارد کرده و در زمینه پولی و مالی تبادل کنید.
۶- دولت آقای روحانی و وزرای اقتصادی اش، اگر واقعاً به اقتصاد مقاومتی اعتقاد و ایمان دارند و اگر می دانند که؛ «مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی از رونق تولید می گذرد» و واقعاً می خواهند «مردانه پای تولید بایستند»، اصطلاحاً نباید سوراخ دعا را گم کنند!، اینکه رئیس جمهور محترم در یک سال گذشته، محور اصلی برنامه های خود برای رونق اقتصاد را بر پایه سیاست خارجی و کاهش احتمالی تحریم ها قرار می دهد و به تعبیری همچنان می خواهد با «افسار سیاست خارجی»، «اسب سرکش اقتصاد» را براند، نشانه چندان مثبتی به نظر نمی رسد و از آن می شود چند برداشت متفاوت کرد که؛
الف) برداشت اول این است که؛ اگر چه دولت به رونق تولید اعتقاد دارد، اما تیم اقتصادی اش واقعاً نمی دانند که چگونه می توانند با تکیه بر ظرفیت های داخلی تولید را رونق ببخشند.
ب) برداشت دوم؛ ممکن است در تیم اقتصادی دولت، کسانی باشند که واقعاً به اقتصادی مقاومتی و بهبود تولید ملی هم اعتقاد داشته باشند و چگونگی چاره اندیشی برای حرکت در این مسیر را هم می دانند، اما «عدم همگرائی» تیم اقتصادی دولت و غلبه تفکر افراد دیگر مانع از ورود جدی افراد موافق به عرصه تصمیم گیری اقتصادی شده است.
ج) حالت سومی که می توان برای این موضوع متصور شد، این است که؛ همه اعضاء تیم اقتصادی دولت به اقتصاد مقاومتی و کمک به شکل گیری تولید ملی و کاهش وابستگی اقتصاد به نفت اعتقاد دارند!، «چگونگی برنامه ریزی» برای تحقق این مهم را هم می دانند، اما آنقدر مشکلات و موانع اقتصادی جدی است که «دانستن اینکه چه باید کرد؟» به تنهائی کافی نیست و «عرصه عمل و اجرا» که از مهم ترین مراحل کار است، اصطلاحاً «مرد نر می خواهد و گاو کهن!». و برداشتن این بار و وزنه سنگین، «مدیر جهادی» می خواهد که ظاهراً «یک وزیر تکنوکرات سالخورده» نمی تواند مصداق بارزی از این مدیریت جهادی باشد!
۷- تاکید مکرر رئیس جمهور محترم بر این نکته که «حتماً باید تحریم ها برداشته شود تا تولید و اقتصاد رونق بگیرد» در نقطه مقابل این نگاه است که اتفاقاً می گوید؛ «هر جایی که به توانایی تولید دست پیدا کنیم، غربی ها مجبور می شوند که تحریم ها را بردارند».
۸- آیا می شود از «رونق تولید» سخن گفت، اما نگفت که برای «کاهش هزینه های تولید» چه برنامه مشخصی خواهیم داشت؟ آیا می شود سنگ «بهبود تولید» را به سینه زد اما مشخص نکرد که برای «هدایت نقدینگی به سمت تولید» و جلوگیری از حرکت آن به سمت بازارهای سفته بازی و دلالی و «جذاب کردن بخش تولید برای سرمایه گذاری» مشخصاً چه تصمیاتی اتخاذ خواهیم کرد؟ آیا می شود به امید «پا گرفتن» تولید دل خوش کرد، اما از «چگونگی اصلاح نظام ناکارآمد بانکی» و حذف «آثار ربا» از جامعه سخن نگفت؟ … و سوالات متعدد دیگری که باید دولت محترم «پاسخ مشخص و برنامه مدونی» برای آن داشته باشد.
