تقریبا می توان گفت هرکسی که زندگی آپارتمانی را تجربه کرده برای یک بار هم که شده با مزاحمت برخی از همسایگان در موارد گوناگون مواجه بوده است، از بحث پارکینگ بگیریم تا سر و صدای مهمانی و یا نگهداری از حیوانات و ...
شاید برای بسیاری از کسانی که مزاحمت های آپارتمانی همسایگان را تجربه کرده اند شیوه قانونی برخورد با آن محل پرسش باشد ، ما در این گزارش می خواهیم دست کم به یک مورد نسبتا فراگیر در برخی کلانشهرها پاسخ دهیم.
مهمانی‌های شبانه؛ چه بصورت خانوادگی در قالب جشن های عروسی و نامزدی و یا پارتی های جوانانه که تا پاسی از نیمه های شب و گاه بامداد روز بعد به درازا می انجامد، اتفاقی که در هر خانه ای ممکن است نارضایتی برخی همسایه ها را در پی داشته باشد.
در چنین مواقعی میزبان مهمانی قبل از شروع بزن و بکوب شبانه (در نوع پیشرفته و مودبانه‌اش) در خانه‌های همسایه‌ها را می‌زند، پیشاپیش عذر خواهی می‌کند و می‌گوید: نمی‌خواهم بچه‌ها در بیرون از خانه مهمانی بگیرند. این‌جا در خانه خودم بیشتر می‌توانم کنترل‌شان کنم! اما واقعیت این است کدام کنترل؟ دختر و پسر در هم می‌لولند و با رقص نور، بالا و پایین می‌پرند و معلوم است که حسابی سرشان داغ است. گاهی همسایه‌ای که دیگر طاقتش، به سرآمده به نیروی انتظامی تلفن می‌کند، پلیس هم می‌آید اما در حد اخطار می‌تواند کاری از پیش ببرد؛ چهار دیواری است و اختیاری. پدر و مادر هم که هستند و بچه‌هایشان را کنترل می‌کنند .اما صرف نظر از علل و عوامل وجود و حتی گسترش این نوع مهمانی‌ها که گاها می تواند محلی برای بروز و شیوع بسیاری از ناهنجاری ها در این محافل باشد از جنبه حقوقی و قضایی آیا همسایه آزاری و ایجاد خلل در آرامش و آسایش همسایگان عملی مجرمانه محسوب شده و مجازات دارد یا خیر؟
قانون چه می گوید؟ محمد مهاجری وکیل و پژوهشگر حقوق عمومی در گفتگو با خبرنگار جام‌جم آنلاین با اشاره به اینکه یکی از معضلات رایج در شهرهای بزرگی همچون تهران، کرج و اصفهان عدم رعایت حقوق همسایه است، گفت: این موضوع همچون روابط خانوادگی و ازدواج وجهه اخلاقی آن بیشتر بوده و مساله اخلاقی می‌باشد که این مساله در زندگی سنتی در گذشته بیشتر رعایت می شد اما امروزه از آنجایی که بیشتر مسائل و روابط جنبه حقوقی پیدا کرده این موضوع نیز می‌تواند به صورت حقوقی پیگیری شود.
او افزود: در قوانین، ما قانون تملک را داریم که در آن رئوس کلی آپارتمان نشینی را بیان کرده و در مورد قواعد اداره ساختمان تعیین هیئت مدیره و هزینه نگهداری ساختمان است اما موضوعی که امروزه متاسفانه در شهرها بخصوص مناطق مرفه نشین و مرکز شهر با آن مو اجه هستیم آزار و اذیت‌هایی است که بعضا در مورد جرم شناختن آنها در قانون پاسخ قطعی و اتفاق نظر وجود ندارد.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه در قانون چیزی به نام اذیت و آزار همسایه وجود ندارد، تاکید کرد: اگر این آزار و اذیت شامل تعزیر شود می‌تواند جرم محسوب شده و مجازاتی برایش تعیین شود. به طور مثال در دعواها و اعتراضات بین همسایگان اگر کار به بحث و فحاشی کشیده شود می‌تواند با طرح دعوا جنبه تعزیر پیدا کرده و شامل جرم شود.
وی اضافه کرد: به طور کلی، تمام مصادیق مختلف تصرفاتی که مالک در ملک خود می کند، مشمول ماده ۳۰ قانون مدنی است که می‌گوید: «هر کسی می تواند در مال و ملک خود انواع تصرفات را انجام دهد.» این قانون برگرفته از یک قاعده کلی فقهی به نام قاعده «تسلیط» است که اشخاص را مسلط به اموال و مجاز به انجام تمام تصرفات مالکانه بر ملک خود دانسته است.
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: حقوق اشخاص، دایره و مرزی دارد که این مرز، برخورد حق آنها با حقوق دیگران و همچنین با قواعد آمره قانون است. به عنوان نمونه، در آپارتمان‌ها که قسمت‌های مشاعی دارند و نوعی زندگی در کنار هم است، حقوق اشخاص به دلیل نزدیکی با هم ارتباط و تداخل دارد. اما سوال اینجاست که وسعت و دایره حقوق مالکان تا کجاست؟ طبق اصل ۴۰ قانون اساسی که به قاعده «لاضرر» مشهور است، «هیچ کس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر قرار دهد.» اصل ۴۰ مربوط به اجرای زیانبار حق است؛ یعنی جایی که شخصی مطابق قانون حق انجام کاری را دارد اما نباید اعمال حق به گونه‌ای زیانبار انجام گیرد و موجب ضرر رساندن به دیگران شود. بدیهی است اگر شخص، حق اجرای کاری را اساسا نداشته باشد، انجام آن قطعا ممنوع و موجب مسئولیت است.
بنابراین کسی نمی‌تواند بگوید طبق ماده ۳۰ قانون مدنی، من در آپارتمان خودم می‌توانم هر کاری انجام دهم و به عنوان مثال در ملک خودم سر و صدا ایجاد کنم (صدای حیوان خانگی یا موسیقی) و دیگران حق اعتراض ندارند. واضح است که برخورد اعمال حقوق مالکانه ملک شما با ملک مجاور باید راه حل داشته باشد؛ وگرنه موجب از بین رفتن آرامش دیگران می شود. طبق ماده ۱۳۲ قانون مدنی که چهره‌ای از اصل ۴۰ قانون اساسی است، کسی نمی تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود؛ مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا دفع ضرر از خود باشد؛ یعنی مالک حق ندارد در ملک خود تصرفی انجام دهد که برای همسایه ضرر ایجاد کند.
مهاجری تاکید کرد: در صورتی که این آزار و اذیت همسایه جنبه تعزیر پیدا کند می تواند مشمول مجازات شود مثلا اگر مهمانی‌ها مختلط بوده و همراه با موسیقی نامتعارف باشد جرم محسوب می‌شود و همسایگان با مراجعه به دادسرا و نوشتن اظهارنامه که بهتر است توسط مدیر ساختمان پر شود به همسایه تذکر دهند اما در صورت تداوم به نیروی انتظامی اطلاع دهند.
