آمار سوانح رانندگی و به تبع آن تلفات تصادفات که از سال ۱۳۸۲ سیر نزولی داشت، از سال ۱۳۹۵ تقریباً متوقف و از امسال صعودی شد، این در حالی است که عامل 65 درصد حوادث خطای انسانی است.
به گزارش عصر امروز از اوایل دهه هفتاد شمسی، تصادفات رانندگی و به تبع آن تلفات تصادفات در کشور افزایش یافت، این روند افزایشی تا سال 1384 ادامه داشت و در اواخر سال 84 ایران به رقم 27 هزار و 745 هزار کشته در سوانح رانندگی رسید.
مقایسه تصادفات رانندگی ایران و سایر کشورها نشان می‌دهد که در سال‌های 1375-1373 برعکس بسیاری از کشورها، تصادفات رانندگی ایران 55 درصد رشد داشت، همچنین شاخص مربوط به تعداد قربانیان تصادفات ایران چند برابر شاخص مشابه در کشورهای دیگر است.
این رشد سوانح رانندگی مسئولان وقت را بر آن داشت تا در قانون برنامه پنجم الزامی مبنی بر کاهش 10 درصدی سوانح رانندگی در هر سال تعیین کنند، اجرای این قانون در مدت زمان بیش از 10 سال بسیار مناسب و راضی‌کننده به نظر می‌رسید طوری که رقم 28 هزار کشته تصادفات رانندگی در سال‌های 83 و 84 به حدود 16 هزار و 584 نفر در سال 94 کاهش یافت.
البته این در حالی است که طبق گفته معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی (تقی‌زاده) نرخ متوسط تلفات در شبکه راه‌ها در دو سال گذشته 7 درصد رشد داشته است که در سال 96 بیش از 10 درصد بوده است.
البته پس از سال‌های اولیه اجرای این قانون، از سوی مسئولان اعلام می‌شد که با گذشت هر سال، کاهش 10 درصدی برای سال بعد مشکل‌تر خواهد شد زیرا به هر حال میزان خودرو و جاده‌ها هر سال افزایش زیادی دارد، به دلیل پایین بودن نرخ سوخت و نبود زیرساخت حمل و نقل عمومی میل به سفرهای شخصی در مردم در حال افزایش است و همچنین میزان صدور گواهینامه‌های رانندگی نیز افزایش یافته است، بنابراین تحقق آمار کاهش سوانح رانندگی در هر سال نسبت به سال قبل مشکل‌تر خواهد بود.
از سال‌های 1394 و 95 روند کاهش تلفات سوانح رانندگی بسیار کند شد، فاصله آمار کشته‌شدگان نسبت به سال قبل بسیار کم شد و عملاً شاهد توقف آمار نزولی کاهش سوانح رانندگی بودیم.
در هشت‌ماه از سال جاری (فروردین‌ماه تا پایان آبان‌ماه) تعداد 11 هزار و 563 نفر در سوانح رانندگی جان باختند، این رقم در مدت مشابه سال 95، عدد 11 هزار و 609 نفر بود، همچنین تعداد مصدومان در مدت زمان مذکور سال 96 تعداد 237 هزار و 263 نفر و در مدت مشابه سال 95 تعداد 237 هزار و 534 نفر طبق آمار پزشکی قانونی ثبت شده است و این نشان از نبود فاصله زیاد بین آمار تلفات و مصدومان سال 96 نسبت به سال 95 و احتمالاً افزایش آمار در سال 97 است.
اغلب کارشناسان حمل و نقل جاده‌ای و مسئولان مرتبط در وزارت راه و شهرسازی نیز بر این عقیده استوار هستند که اگر کاری نکنیم از سال آینده میزان تلفات سوانح رانندگی آمار صعودی خواهد داشت.
آمار سالیانه تلفات سوانح رانندگی در 23 سال اخیر | سال | تعداد جانباختگان (نفر) |
| 1373 | 10454 |
| 1374 | 11593 |
| 1375 | 12583 |
| 1376 | 13676 |
| 1377 | 14966 |
| 1378 | 15482 |
| 1379 | 17059 |
| 1380 | 19727 |
| 1381 | 21873 |
| 1382 | 25772 |
| 1383 | 26089 |
| 1384 | 27746 |
| 1385 | 27568 |
| 1386 | 22918 |
| 1387 | 23363 |
| 1388 | 22974 |
| 1389 | 23249 |
| 1390 | 20068 |
| 1391 | 19089 |
| 1392 | 17994 |
| 1393 | 16872 |
| 1394 | 16584 |
| 1395 | 15932 |
ایران کشوری خودرو محور/ کاهش استقبال از حمل‌و نقل عمومی برون‌شهری
طبق گفته کارشناسان و مسئولان، کشور ما کشوری خودرو محور است که تعداد خودروها در راه‌های درون‌شهری و جادههای برون‌شهری در حال افزایش است و یکی از دلایل بروز این مشکل نرخ پایین سوخت در کنار عدم توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی است.
افزایش تعداد خودرو، کاهش جذابیت حمل‌ونقل عمومی، توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای، افزایش بار صنعت و معدن روی جاده‌ها، غیرواقعی بودن نرخ سوخت و کمبود اعتبارات حمل‌ونقل عمومی از دلایل بروز رقم بالای تلفات سوانح رانندگی در کشور ما است.
در حال حاضر 30 میلیون خودرو و موتورسیکلت در کشور داریم که تا 10 سال آینده به 53 میلیون دستگاه طبق برنامه وزارت صنعت برای تولید و واردات خودرو، می‌رسد؛ حتی در این شرایط اقتصادی نیز سالانه 1.4 میلیون خودرو وارد ناوگان می‌شود.
سهم حمل‌ونقل عمومی زمینی، ریلی و جاده‌ای در دهه اخیر روند کاهشی داشته است و این یعنی کشور ما خودرومحور و ادامه این روند خطرناک است زیرا افزایش تردد با خودروی شخصی، افزایش تلفات سوانح رانندگی را به دنبال دارد؛ در بخش ریلی در سال 87 رقم 28 میلیون مسافر جابه‌جا شد که در سال 95 این رقم به 16 میلیون نفر در سال کاهش یافت و این نشان از افزایش استقبال از حمل‌ونقل شخصی دارد.
نرخ متوسط تلفات در شبکه راه‌ها در دو سال گذشته 7 درصد رشد داشته است که در سال جاری بیش از 10 درصد بوده است.
* توقف شیب نزولی تلفات سوانح رانندگی/ پیش‌بینی افزایش فوتی تصادفات به 19 هزار نفر در سال 1406
معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی در این‌باره می‌گوید: واقعی‌سازی نرخ سوخت و توسعه حمل‌ونقل عمومی از ساختارهای کاهش تلفات رانندگی است؛ پنج راهکار پایه‌ای دراین‌باره مدنظر قرار داده‌ایم که این طبق هدف‌گذاری دهه ایمنی راه‌ها است.
به گفته تقی‌زاده مدیریت ایمنی، زیرساخت‌ها و جادههای ایمن، خودروهای ایمن، رفتار ایمن‌تر کاربران حمل‌ونقل جاده‌ای و امداد و نجات و مراقبت بعد از تصادفات پنج راهکار مذکور است.
معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: در سال گذشته (1395) تعداد تلفات سوانح رانندگی به 15 هزار و 900 کشته رسید که این رقم در سال 84، 27 هزار و 700 نفر بود؛ شاخص تلفات به ازای 100 هزار نفر در کشور ما 19.9 نفر است که این رقم در سال 84، 40 نفر بود؛ این عدد در آمریکا 10.5 نفر است، در ترکیه 8.6 نفر و در اغلب کشورهای اروپایی 2.5 تا 6 نفر است.
به گفته تقی‌زاده برای کاهش تلفات سوانح رانندگی ضرورت دارد افزایش قیمت سوخت هم‌زمان با تقویت ناوگان عمومی و سرمایه‌گذاری در ایمنی جاده‌ها عملیاتی شود، در غیراین‌صورت افزایش صرفاً نرخ سوخت کاهش چندانی در تلفات سوانح رانندگی ندارد؛ برای کاهش تلفات سوانح رانندگی سه سناریو در نظر گرفتیم که شامل «انجام اقدامات ایمن‌سازی جاده‌ای»، «افزایش سهم حمل‌ونقل همگانی و واقعی‌سازی قیمت سوخت» و «ایمن‌سازی جاده‌ای در کنار افزایش سهم ناوگان عمومی و افزایش نرخ سوخت» است.
تقی‌زاده می‌گوید: در سال 94 نسبت به سال 93 ما فقط 3 درصد کاهش تلفات رانندگی داشتیم که این رقم در سال 95 نسبت به سال 94 حداکثر یک درصد کاهش یافت و پیش‌بینی می‌شود در سال 96 نسبت به سال 95 کاهش تلفات سوانح رانندگی صفر شود؛ اگر سناریوی سوم محقق شود به عدد 9 هزار نفر کشته سوانح رانندگی می‌رسیم که این 280 هزار میلیارد تومان اعتبار لازم دارد.
به گفته این معاون وزیر راه و شهرسازی، نقشه راهی به دولت ارائه شده است و اگر به 5 عامل مسئول بروز حادثه توجه کنیم و بودجه کافی داشته باشیم تعداد کشته‌ها از 19 هزار نفر سال 1406 شمسی به 15 هزار نفر کاهش خواهد یافت و اگر نرخ سوخت اصلاح شود و حمل و نقل ریلی توسعه یابد تعداد کشته‌های سوانح رانندگی ما در سال 1406 به 13 هزار نفر کاهش می‌یابد و اگر هر دو هدف توأمان محقق کنیم، این عدد 9 هزار نفر کشته در سال خواهد بود و بعد از آن هم کاهش این رقم اصلاً محقق نخواهد شد.
تقی‌زاده معتقد است برای رسیدن به عدد 9 هزار کشته در سال 280 هزار میلیارد تومان اعتبار لازم داریم، اما اگر کاری نکنیم، تا 10 سال آینده تعداد کشته‌های سوانح رانندگی افزایش می‌یابد و به 19 هزار نفر خواهد رسید؛ در صورتی که 10 درصد به نرخ سوخت و 15 درصد به نرخ گازوئیل اضافه شود رقم 220 هزار میلیارد تومان تأمین می‌شود و ما برای تحقق هدف 9 هزار کشته در سال حدود 60 هزار میلیارد تومان دیگر کم خواهیم داشت که البته افزایش نرخ سوخت نیز تبعاتی برای اقتصاد و جامعه دارد، اما ضروری است؛ افزایش نرخ سوخت به‌هیچ‌عنوان بابت تأمین اعتبار مطرح نمی‌شود بلکه برای تقویت حمل‌ونقل عمومی و کاهش توجیه حمل‌ونقل شخصی است. حتی اعلام کرده‌ایم که اگر این 280 هزار میلیارد تومان از جایی دیگر تأمین شود و نرخ سوخت واقعی نشود، تأثیری در کاهش تلفات سوانح رانندگی نخواهد داشت.
وی می‌گوید: ما در طی چند سال اخیر توانستیم کشته شدگان سوانح رانندگی را از 26 هزار نفر به 16 هزار نفر برسانیم و این شیب کاهش تلفات کم شد و امسال نسبت به سال 95 این کاهش تلفات حداکثر یک درصد خواهد بود، یعنی ممکن است از سال بعد افزایش تلفات سوانح رانندگی داشته باشیم و این با وجود افزایش دوربین‌های نظارتی و پیاده‌سازی قوانین محکم‌تری است.
به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی طبق بررسی‌ها پیش‌بینی می‌شود که اگر کاری نکنیم رقم 15 هزار و 932 کشته در سال 95، در سال 1406 به 19 هزار نفر افزایش یابد و تعداد مجروحان ما هم بیشتر باشد، ضمن آنکه در این مدت با افتتاح معادن جدید، کامیون‌های بیشتری وارد جاده‌ها می‌شود.
* عوامل مؤثر در بروز سوانح رانندگی
بنابراین گزارش در پدید آمدن تصادفات رانندگی چهار عامل خطای انسانی، جاده، وسیله نقلیه و محیط، مؤثر است؛ بر اساس آمارها و بررسی‌های انجام شده انسان 65 درصد، خودرو 15 درصد، جاده 13 درصد و شرایط محیطی 7 درصد در بروز تصادفات رانندگی مؤثر هستند، البته این ارقام در کشورهای مختلف، جادههای مختلف و شرایط محیطی متغیر، متفاوت است.
قطعاً خطای عامل انسانی دلیل اصلی بروز سوانح رانندگی است، به هر حال اگر فرض را بر این قرار دهیم که خودرو و جاده هر دو ناایمن باشند، این عامل انسانی است که باید خود تفکر کرده و با رعایت قوانین و صرف‌نظر از بسیاری از خواسته‌های خود، به عنوان مثال از حداقل سرعت مجاز استفاده کند.
کشورهای در حال توسعه بالاترین ارقام تلفات سوانح رانندگی دنیا را به خود اختصاص دادند؛ توسعه‌یافتگی با سوانح رانندگی ارتباط غیر مستقیم دارد، البته هستند کشورهای در حال توسعه‌ای که سوانح رانندگی خود را کاهش داده‌اند.
* بیشترین قربانیان سوانح رانندگی عابران پیاده و موتورسیکلت سواران
بیشترین قربانیان سوانح رانندگی در ایران در سنین 50-20 سالگی و در عابران پیاده و موتورسیکلت‌سواران دیده می‌شود.
طبق آمار 45 درصد از تلفات سوانح رانندگی ما مربوط به جوانان است؛ عامل بروز 80 درصد از سوانح رانندگی ناشی از‌سرعت غیرمجاز سبقت غیرمجاز و عدم رعایت فاصله با اتومبیل جلویی است؛ 45 درصد تلفات مربوط به عابران پیاده و موتورسواران و یک سوم تلفات سوانح رانندگی مربوط به درون شهرها است.
تلفات و معلولیت مردان در سوانح رانندگی 3.5 برابر زنان است، از هر 9 نفر کشته، هفت نفر مرد هستند که این موضوع به دلیل سرپرست خانوار بودن مردان، چرخه فقر را نیز در جامعه توسعه می‌دهد؛ هر ساله خسارت‌های مادی که از سوانح رانندگی به کشور اعمال می شود 6 درصد از رشد ناخالص ملی است.
بررسی آمار کشته شدگان در راه‌های کشور حاکی است که سالانه بیش از 14 هزار مرد که عموماً سرپرست خانوار هستند، براثر سوانح رانندگی در راه‌های کشور کشته می‌شوند که خانواده‌ها از این بابت خسارت زیادی را متحمل می‌شوند.
در ایران از هر 10 نفر کشته شده در راه‌های کشور 6 نفر تحصیلات زیر دیپلم دارند و قطعاً با افزایش افراد تحصیل کرده شاهد ارتقاء ایمنی و کاهش سوانح رانندگی در راه‌های کشور خواهیم بود.
امروز در کشورهای توسعه میزان سوانح رانندگی به حداقل ممکن رسیده است؛ طبق تحقیقات این کشورها علاوه بر تمرکز بر 5 حوزه جاده، خودرو، عامل انسانی، مقررات راهنمایی و رانندگی و شرایط آب و هوایی، کارهای دیگری نیز انجام می‌دهند؛ در واقع کشورهای توسعه‌یافته تلاش می‌کنند حمل و نقل عمومی را توسعه دهند و مسافران را به سمت مدل‌های حمل و نقلی نظیر ریل و هوایی سوق دهند؛ حمل و نقل ریلی بسیار ایمن است و در بدترین سانحه ریلی سال گذشته ایران، تعداد کشته‌شدگان برابر با تعداد کشته‌شدگان یک روز سوانح جاده‌ای ما بود و این رقم در سال‌های قبل در بخش ریلی صفر بود.
در کشور ما طی 10 سال اخیر میزان استفاده از حمل و نقل عمومی کاهش و استفاده از حمل و نقل جاده‌ای افزایش یافته است؛ تعداد مسافران حمل و نقل ریلی در 7 سال پیش 28 میلیون نفر بود که در سال 95 به 23 میلیون نفر رسید، همچنین تعداد مسافران حمل و نقل عمومی جاده‌ای حدود 9 سال قبل 26 میلیون نفر بود که در سال 95 به 16 میلیون نفر رسید، یعنی 15 میلیون نفر از سمت حمل و نقل عمومی به سمت حمل و نقل جاده‌ای شخصی و کمی هوایی سوق یافته‌اند که البته بخش کمی از آن به سمت حمل و نقل هوایی سوق یافته است؛ به هر حال هرچه استقبال حمل و نقل عمومی کاهش یابد سوانح رانندگی افزایش می‌یابد.
در حال حاضر به طور متوسط روزانه 45 نفر انسان در سوانح رانندگی جان می‌بازند و این رقم غیر از مصدومیت و نقص عضو دائم سالانه 333 هزار و 71 نفر (طبق آمار سال 95) در سوانح رانندگی است که هزینه‌های بسیار سنگینی برای کشور دارد؛ در واقع تعداد جانباختگان سوانح رانندگی در کشور ما، هر سه روز، برابر با آما تلفات سقوط یک فروند هواپیما است و اگر کاری نکنیم از سال آینده این آمار افزایش پلکانی خود را مجدداً آغاز می‌کند.
