در چند روز آینده ما سفر رئیس جمهور به نیویورک را در پیش داریم و برخی زمزمه ها مبنی بر فضاسازی برای دیدار جدی تر میان ایران و امریکا در سطح ریاست جمهوری به گوش می رسید. رهبری در این دیدار با اشاره به اینکه سیاست ایران را «تماس با امریکا تا سطح وزارت خارجه» عنوان کردند ، عملا زمینه هرگونه فتنه انگیزی و شیطنت داخلی و خارجی را بستند.
به گزارش عصر امروز طي هفته گذشته مسئولان وزارت خارجه و سفرا و رؤسای نمایندگیهای جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور با رهبر انقلاب دیدار کردند. این دیدار که پس از تمدید زمان مذاکرات هسته ای و همچنین تحولات اخیر منطقه برگزار شده است را می توان از زوایای مختلف بررسی کرده و به برخی از نکات حائز اهمیت آن اشاره کرد:
تحولات منطقه در محور دیپلماسی
آنچه از وضعیت فعلی منطقه میتوان مشاهده کرد پایان محوریت «خشونت» در معادلات خاورمیانه است. خاورمیانه از دیرباز به دلیل منابع نفتی و موقعیت استراتژیک آن همواره دست خوش چنگ اندازی بیگانگان و فتنه انگیزی های دشمنان جهت شعله ور شدن جنگ های داخلی بوده است. جنگ هایی که منجر به سقوط دولت های فراوانی شدند و میراث بسیاری از ملت ها را به یغما برده اند.
اما وضعیت سیاسی و نظامی کشور عراق و شکست طرح تجزیه این کشور و همچنین بی ثمر ماندن فتنه داخلی در اثر انتخاب دولت جدید و از سوی دیگر بی ثمر ماندن هزینه های گزاف عربی به همراه تروریست های عاریت گرفته شده از چچن و دیگر کشورهای جهان نشان از این واقعیت دارد که تیغ زورگویی در خاورمیانه کندتر از آن است که بتواند دولتی را ساقط و یا کشوری را تجزیه کنند.
رهبر معظم انقلاب با اشاره و یادآوری وضعیت منطقه به این نکته اشاره کرده و فرمودند: یک دیپلماسی هوشمندانه و فعال میتواند دستاوردهای بسیار مهم سیاسی ، اقتصادی ، انسانی و اجتماعی به همراه بیاورد که با هیچ حرکتی از جمله جنگ‌های پرهزینه و پرخطر نیز حاصل نمی‌شود و این واقعیت نشان‌دهنده‌ی وزن و جایگاه دستگاه دیپلماسی در مجموعه‌ی مدیریت یک کشور است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رویدادهای چندین سال اخیر در منطقه را نشان‌دهنده‌ی واقعیت یاد شده خواندند و خاطرنشان کردند: قدرت‌هایی تلاش کردند با زور و اسلحه منافع خود را تأمین کنند که ناکام ماندند اما کسانی با ظرافت، هوشمندی و تحرک ، توانستند منافع خود را به‌خوبی تأمین کنند.
نگاهی به ابعاد پنهان «نرمش قهرمانانه»
بی شک مهمترین راهبرد سیاست خارجی نظام در یک سال اخیر را میتوان بیان موضع «نرمش قهرمانانه» از سوی رهبری عزیز دانست. هرچند که تحولات اخیر سیاست خارجی ایران در یک سال گذشته با اجرای دقیق و واقعیت عینی سیاست نرمش قهرمانانه تفاوت هایی دارد و دولت در برهه هایی تلاش کرد تا رویکرد خود را با توجیه نرمش قهرمانانه موجه جلوه دهد، اما سخنان اخیر رهبری ابعاد تازه ای از این رویکرد حکیمانه را هویدا کرده است.
بخشی از سخنان رهبری را میتوان انتقاد نسبت به سواستفاده برخی جریانات سیاسی و رسانه‌های زنجیره ای وابسته به آنان دانست. رهبری در تشریح راهبرد نرمش قهرمانانه تاکید کردند: نرمش قهرمانانه برخلاف برخی تفاسیر، معنای واضحی دارد که نمونه‌ی آن در مسابقه‌ی کشتی نمایان است در این مسابقه که هدف آن شکست دادن حریف است اگر کسی قدرت داشته باشد اما انعطاف لازم را در جای خود به کار نگیرد قطعاً شکست می‌خورد اما اگر انعطاف و قدرت را به موقع مورد استفاده قرار دهد پشت حریف را به خاک می‌نشاند.
اما شاید آنچه تا کنون مقفول مانده است، نوک پیکان نرمش قهرمانانه است که به سمت افکار عمومی داخلی نشانه رفته است. رهبری به بررسی وضعیت مذاکرات و ثمرات آن در یک سال اخیر اشاره کرده و افزودند: عده‌ای اینجور وانمود می‌کردند که اگر با آمریکایی‌ها دور میز مذاکره بنشینیم بسیاری از مشکلات حل می‌شود، البته ما می‌دانستیم اینجور نیست اما قضایای یک سال اخیر برای چندمین بار این واقعیت را اثبات کرد.
اسماعیل کوثری نماینده مردم تهران همچنین در این زمینه می گوید: «هرچند که برخی اصلاح طلبان و رسانه های وابسته به دولت تلاش داشتند تا نرمش را معطوف به ادبیات برخورد با امریکا تفسیر کرده و از قِبَل آن پروژه ارتباط با امریکا را نهادینه کنند؛ اما این سخنان تاکید بر این واقعیت دارد که در یک سال اخیر نظام با توجه به اتخاذ رویکرد نرمش قهرمانانه بنا داشت تا در گام عملی با شکست توهم «پیشرفت و آسایش در گرو سازش با آمریکا» بتواند اصلی ترین گام را در جهت امتناع افکار عمومی داخلی بردارد.
انتخابات ۹۲ و نتایج حاصل از آن نشان می دهد که «مقاومت دستگاه دیپلماسی» در گذشته در ذهن برخی از مردم عامل مشکلات کشور قلمداد شده و اینک نرمش نظام در مقابل این توهم توانسته است این خیال واهی را برطرف کند.»
اما به نظر می رسد هماهنگونه که معظم له نرمش قهرمانانه را نهایتا منجر به پیروزی دانسته اند؛ باید اذعان کرد که این نرمش و مهلتی یک ساله که در سایه این نرمش به سیاست های دولت یازدهم داده شد، موجب شده است که این روزها جریان سازش با امریکا در حالت احتضار قرار گرفته و در میان افکار عمومی وجهه خود را از دست بدهد و عملا نظام را برای همراهی همه آحاد مردم جهت بروز موج جدیدی از «دیپلماسی هوشمندانه» مبتنی بر مقاومت مهیا کند. مقاومتی که این بار بر یک تجربه جدید بنا شده است: «اما این، یک تجربه ذیقیمت دیگر برای همه بود که متوجه شویم نشست و برخاست وحرف زدن با آمریکایی ها ، مطلقاً تأثیری در کم کردن دشمنی آنها ندارد و بدون فایده است. (سخنان رهبری در جمع سفرای ایران)»
تقدیر از«ظریف منهای دولت»
عرصه حامیان مذاکرات هسته ای و تعامل با امریکا در دولت یازدهم را باید چند شاخه دانست. شاخه هایی که با یکدیگر افکار و اهداف متفاوتی داشته اند اما به فراخور شرایط کشور در سال ۹۲ در دولت یازدهم به هم رسیده اند. گروه اول را میتوان «تیم ظریف» دانست. ظریف و همفکران وی در وزارت خارجه اصلی ترین دغدغه خود را نقد رویکرد قبلی تیم هسته ای بنا نهاده بودند و صرفا در نحوه استفاده از ابزار های دیپلماسی در نیل به «منافع ملی» با جریان سابق وزارت خارجه اختلاف داشتند.
ظریف و هم فکرانش که در دولت نهم و دهم در وزارت خارجه تا حد «حذف درس در دانشکده وزارت خارجه» نیز پیش رفته بودند؛ بنا داشتند تا با استفاده از موقعیت به وجود آمده توانمندی خود در حل پرونده هسته ای را اثبات کنند. گروه دوم در ائتلاف «گفت و گو با امریکا در دولت اعتدال» را باید تیم سیاسی وابسته به نهاد ریاست جمهوری نام نهاد.
مجتبی شاکری تحلیل گر مسائل سیاسی با نقد برخی از نزدیکان رئیس جمهور می گوید: «این تیم که گرایشات و هدفگذاری خود را بر اساس مشاورین اصلاح طلب قرار داده و تلاش ویژه ای دارد تا مناسبات ایران و امریکا را به حالت عادی بازگرداند. ذوق زدگی بیش از حد از تماس روحانی و اوباما و مانور ویژه بر خبر تبلیغاتی «پرواز مستقیم تهران واشنگتن» نشان می دهد که این جریان بیش از غم معاش مردم غم عدم رابطه با امریکا را دارد.» حسین فریدون که به تازگی به تیم مذاکره کننده تحمیل شده است را می توان یکی از جدی ترین اعضای این تیم دانست. اما گروه سوم این ائتلاف را باید سالخوردگان عرصه اقتصادی دولت دانست.
این گروه به دلایل متعددی از جمله ناتوانی مدیریتی و عدم برنامه منسجم برای بهبود وضعیت اقتصادی، حیات خود را رفع تحریم ها می بیند. فشار گسترده بانک مرکزی و چانه زنی های نعمت زاده با ظریف در تماس های مکرر حین مذاکرات قبلی ژنو حاکی از آن است که این تیم برخلاف تدبیر رهبری «رفع تحریم» ها را حتی به قیمت «مغایرت با منافع ملی» دنبال می کند.
اما رویکرد رهبری در برخورد با این گروهها و نوع حمایت حکیمانه ایشان در سخنان اخیر میتواند جالب توجه باشد. ایشان در این دیدار با تفکیک ضمنی میان دولت و تیم دکتر ظریف در مذاکرات تاکید کردند: در زمینه ادامه‌ی مذاکرات هسته‌ای، منع نمی‌کنیم و کاری که دکتر ظریف و دوستانشان شروع کردند و تا امروز هم خوب پیش رفتند دنبال می‌شود.
اسماعیل کوثری نماینده مردم تهران همچنین در رابطه با ادامه روند مذاکرات به خبرنگار یالثارات می گوید: «رهبری با تکیه به این موضوع که ادامه مذاکرات هسته ای را منع نمی کنند، جلوی جو سازی های برخی افراد داخلی و خارجی را گرفته اما نشان دادند که این مذاکرات بیشک زمان مند است و دولت زمان زیادی برای به نتیجه رساندن مذاکرات نخواهد داشت. و سیاست ایران هیچگاه تعامل و مذاکره همیشگی با امریکا نیست.»
نظم نوین جهانی در گرو تلاش دیپلمات‌های انقلابی
«تعامل سازنده با جهان» برای استیفای «منافع ملی» و «پیشبرد اهداف انقلاب» از دیگر نکات راهبردی مد نظر رهبری به شمار می رود. پیش از این، در مورد معناشناسی، دامنه و چارچوب های تعامل سازنده با جهان، نقطه نظرات مختلفی در محافل رسمی و غیررسمی مطرح شده است.
در هر حال، تعامل جهانی، یکی از خط مشی هائی است که رهبری معظم نظام نیز آن را بر پایه اصول و ویژگیها یا معیارهای خاص محتوائی، به عنوان یک محور مطلوب در روابط خارجی تائید فرموده اند. اما تعدد دیدگاهها و تفسیرها در مورد این خط مشی، نیاز به تصحیح برخی برداشت ها را جدی نموده بود. به ویژه اینکه برخی مقامات اجرائی پیش از این، تعامل را برای همه جهان مطرح کرده بودند.
از نگاه شرایط و اصول تعامل، ریاست محترم جمهور نیز چند روز پیش در همایش با روسای نمایندگیهای خارج از کشور تعامل با جهان را مطرح کردند اما تحلیل کارشناسانه و منصفانه اشارات ایشان، موید اینست که این معیار یا خط مشی را به صورت مطلق یا بی قید و شرط طرح نکردند. زیرا وی تاکید داشت که تامین «منافع ملی» به عنوان خط قرمز کشور در همه تعاملات است.
از این لحاظ، این شرط ماهیتی ایجاد و بکارگیری ظرفیت های سیاست خارجی، بسیار مهم و مثبت بود. اما نکته ای که جای آن بسیار خالی بود، دامنه اعمال سیاست خارجی مبتنی بر تعامل بود. اینکه دشمنان قسم خورده نظام، با رژیم های ساختگی و جعلی، با نظام سلطه ای که هرگز از دشمنی علیه ایران اسلامی دست برنداشته، قابلیت آن را ندارند که مشمول تعامل تلقی شوند، در نقطه نظرات فوق نبود. به ویژه تعامل ناپذیری امریکا و رژیم غاصب صهیونیست، حلقه مفقوده اشارات فوق بود.
از سوی دیگر در فرایند تکامل نظام نوین جهانی بسیاری از مستضعفان و ملت های مسلمان که روزهای جدید نقش آفرینی سیاسی را تجربه می کنند، حمایت معنوی و فکری ایران میتواند بهترین پشتوانه قلمداد شود تا جایی که رهبری با حساسیت بیشتری بر این موضوع تاکید کردند که : مذاکره با آمریکایی ها ما را در افکار عمومی ملت‌ها و دولت‌ها به تذبذب متهم می‌کند و غربی‌ها با تبلیغات عظیم خودشان، جمهوری اسلامی را دچار انفعال و دو گانگی جلوه می‌دهند.
مجتبی شاکری عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران با اشاره به روند آتی مذاکرات ایران و غرب و برخی شیطنت ها در بدنه دولت تاکید می کند: « در چند روز آینده ما سفر رئیس جمهور به نیویورک را در پیش داریم و برخی زمزمه ها مبنی بر فضاسازی برای دیدار جدی تر میان ایران و امریکا در سطح ریاست جمهوری به گوش می رسید. رهبری در این دیدار با اشاره به اینکه سیاست ایران را «تماس با امریکا تا سطح وزارت خارجه» عنوان کردند ، عملا زمینه هرگونه فتنه انگیزی و شیطنت داخلی و خارجی را بستند. علاوه بر این میتوان رفتار رئیس جمهور در تماس با اوباما را مغایر با این شاخص دانست».
رهبری همچنین در ادامه نقشه راه سیاست خارجی کشور در قبال آمریکا را این گونه ترسیم کردند:
۱-نترسیدن از هیبت و تشر قدرت‌های بزرگ از جمله آمریکا، ویژگی خاص دیپلماسی ایرانی است و باید مورد توجه جدی باشد.
۲-«مخالفت جدی با نظام سلطه» از خصوصیات آشکار سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. مسئولان ما با شهامت و بدون رودربایستی با حضور سلطه گران و بویژه امریکا در هر جای جهان، مقتدرانه مخالفت کرده و می کنند.
۳-تا وقتی وضع کنونی یعنی دشمنی امریکا و اظهارات خصمانه دولت و کنگره امریکا درباره ایران ادامه دارد تعامل با آنها نیز هیچ وجهی ندارد.
نقشه راهی که میتواند در ادامه ایران را در نیل به اهداف مهمی همچون رسیدن به نقش واقعی خود در نظم نوین جهانی یاری کند.
