داخلی آرشيو خبر فرهنگ و جامعه

کدام سازمانها به سامانه انتشار و دسترسی آزاد اطلاعات بی‌اعتنایند

با گذشت بیش از 6 ماه از آغاز فعالیت سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات یعنی از تیر ماه تاکنون تعداد دستگاه‌های مختلف بخش‌های حاکمیتی و وابسته به 143 مورد رسیده اما تعدادی از دستگاه یا به این سامانه نپیوسته‌ یا بی‌اعتنا بوده‌اند.

به گزارش عصر امروز، سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات 17 تیرماه امسال طی مراسمی که با حضور وزرای وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اطلاعات و فناوری ارتباطات رونمایی شد تا پس از یک دوره آزمایشی 45 روزه، فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کند.

 
با گذشت بیش از 6 ماه از آغاز فعالیت سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات یعنی از تیر ماه تاکنون تعداد دستگاه‌های مختلف بخش‌های حاکمیتی و وابسته به 143 مورد رسیده است.

 
اگر نگاهی به دستگاه‌های عضو سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مشخص می‌شود که 81 دستگاه وابسته به قوه مجریه فعال و یا به عبارتی به سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پیوسته‌اند ضمن اینکه مجلس شورای اسلامی هم از قوه مقننه و همچنین روزنامه رسمی از قوه قضاییه و 31 استانداری در کشور و 2 شهرداری به این سامانه پیوسته‌اند ضمن اینکه در بخش سایر سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات هم که شامل بانک‌ها، سازمان‌ها و نهادهایی که وابستگی سازمانی به سه قوا ندارند 26 عضو دارد. 

 
در زیر مجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت متأسفانه تاکنون گروه خودروسازی سایپا و ایران خودرو و همچنین شرکت‌های تابعه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران تاکنون به سامانه نپیوسته‌اند در حالی که باید به سؤالات زیادی پاسخ دهند.

 
سازمان برنامه و بودجه کشور هم به این سامانه بی اعتنا بوده به طوری که از 62 درخواست ثبت شده در این سامانه فقط به 11 سوال پاسخ داده است. همچنین مجلس شورای اسلامی هم فقط به 25 درصد سوالات پاسخ داده و از 20 درخواست ثبت شده فقط به 5 سوال پاسخ داده است. 

 
استانداری‌ها هم کمی با سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات نا مهربان بوده‌اند به طوری که استانداری خراسان جنوبی از 7 درخواست ثبت شده به 2 سوال پاسخ داده و استانداری کردستان هم از 3 درخواست ثبت شده به هیچ سوالی پاسخ نداده است. 

 
سازمان امور سینمایی و سمعی و بصری و همچنین سازمان تبلیغات اسلامی به ترتیب از 4 درخواست و 6 درخواست به هیچ سوالی پاسخ نداده‌اند. 

 
با توجه به مشکلات موجود در فرهنگ سازمانی کشورمان به نظر می‌رسد که مدیران بیشتر ترجیح می‌دهند در اتاقی در بسته و بدون نظارت کار کرده و همه اسناد و کاغذها را فایل کرده و در جایی نگهداری کنند و به نظر می‌رسد که مدیران اطلاعات روزمره در سازمان‌ها و دستگاه‌های خود را هم به راحتی در اختیار مردم قرار نمی‌دهند.

 
به نظر می‌رسد که یکی از دلایل عدم پیوستن دستگاه‌ها به سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، عدم درک و فهم از کارکرد این سامانه و همچنین نگرانی از انتشار اطلاعات است لذا می‌توان امیدوار بود که در پروسه‌ای زمان‌دار این فرهنگ جا بیفتد.

 
آیین‌نامه اجرایی سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات به صورت آزمایشی در حال حاضر در حال فعالیت است اما برای اینکه این قانون به مرحله عملیاتی وارد شود سه سال را در نظر گرفته‌اند. این در حالی است که تاکنون بیش از 6 ماه از اجرای آزمایشی این آیین‌نامه می‌گذرد.

 
با توجه به پیوستن 143 دستگاه به سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات انتظار آن بود که تعداد دستگاه‌های پیوسته به این سامانه بیشتر از وضعیت فعلی باشد چرا که ‌آنها سؤالات و درخواست‌های زیادی از دستگاه‌ها دارند و آنها می‌خواهند بدانند که چگونه قراردادهای مزایده در اختیار افراد قرار می‌گیرد و چه ضوابطی برای آن وجود دارد. همچنین شهرداری‌ها چگونه برخی کارها را با شرایطی خاص به تعدادی اندک از پیمانکاران واگذار می‌کنند البته طبق قانون باید بخشی از کارها و اقدامات به صورت عمومی منتشر شود ولی برخی اطلاعات باید به درخواست شخصی افراد از طریق سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در اختیار آنها قرار گیرد. 

 
این در حالی است که رضایت مردمی که سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات سؤالات خود را از دستگاه‌ها و سازمان‌ها می‌پرسند هم بسیار مهم است چرا که ممکن است سؤالی از یک سازمان و یا دستگاه از طریق این سامانه ثبت شود ولی عملاً پاسخ داده شده منجر به رضایت سؤال‌کننده نشود لذا باید بررسی کرد که پاسخ‌های دستگاه‌ها و سازمان‌ها همان جوابی است که سؤال‌کنندگان خواسته‌اند یا جواب‌ها کلی بوده و رضایت سؤال‌کننده را در پی نداشته است.

 
بحث نظارتی سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات هم بسیار مهم است که دبیرخانه این سامانه می‌تواند الزاماً پاسخگویی صحیح و دقیق دستگاه‌ها و سازمان‌ها را بررسی و کنترل کند چرا که برخی وزارتخانه‌ها به صورت کامل به سؤالات پاسخ نمی‌دهند و فقط پاسخ آنها برای رفع تکلیف است.

 
تاکنون 1213 درخواست سؤال در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ثبت شده که 1027 پاسخ دریافت شده و نشان‌دهنده آن است که 186 سؤال بدون پاسخ رها شده است.

 
تعداد شکایت‌ها در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات 104 مورد بوده که به 52 شکایت تاکنون رسیدگی شده است.

 
به نظر می‌رسد در مدت 6 ماه فعالیت سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات برخی پاسخ‌های دستگاه‌ها و سازمان‌ها به درخواست‌ها و سؤالات مردمی آن چیزی نبوده که مردم مدنظرشان بوده است.

 
فشار افکار عمومی نظیر رسانه و تنظیم سازوکاری که بتواند به پاسخ‌های سازما‌ن‌ها و دستگاه‌ها به درخواست‌ها و سؤالات مردمی کنترل و نظارت داشته باشد بسیار مهم است و می‌تواند این موضوع را رصد کند ضمن اینکه همین کنترل دقیق می‌تواند منجر به آن شود که اگر سازمان و دستگاهی پاسخی را ارائه نکرد این موضوع مدنظر متولیان قرار گرفته و در بودجه سال آینده آن سازمان و دستگاه تأثیر داشته باشد به طوری که بعد از عدم پاسخ به سؤالات و درخواست‌های مردم از طریق سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات بودجه آن سازمان و دستگاه کمتر از سال قبل شود.

 
الزام حاکمیتی و بودجه‌ای و دولتی هم می‌تواند یگانه راه‌حل فعالیت سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات باشد تا دستگاه‌ها و سازمان‌ها بدانند رصد این سامانه به صورت دقیق انجام شده و مورد بازخواست قرار می‌گیرد. 

 
با آنکه تمامی سازمان‌ها، نهادها و وزارتخانه‌ها بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران همواره سؤال پاسخگویی به مردم را سر می‌دهند اما به نظر می‌رسد خیلی در این مسیر موفق نبوده‌ایم چرا که در سال 1378 قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات تصویب و آیین‌نامه اجرایی آن در سال 1393 نوشته شده است که با اندکی تأمل متوجه می‌شویم 5 سال بین تصویب قانون و تنظیم آیین‌نامه اجرایی آن فاصله وجود دارد.

 
هر چند که برخی دستگاه‌ها، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها به صورت انفرادی مراکزی را برای پاسخگویی به سؤالات مردم راه‌اندازی کرده‌اند اما اگر همه این اقدامات یک کاسه نشود موفق نخواهیم شد.

 
140 کشور دنیا چیزی شبیه سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را راه‌اندازی کرده‌اند ضمن اینکه عملیاتی شدن قانون سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در انگلستان هم 7 سال طول کشیده است هر چند که بستر اجتماعی پیشرفته‌ای در این خصوص وجود دارد.

 
هر شخص حقیقی یا حقوقی ایرانی می‌تواند درخواست خود برای دسترسی به اطلاعات را به صورت برخط از طریق درگاه الکترونیک حقیقی با ثبت‌نام در سامانه به آدرس foia.iran.gov.ir و ایجاد حساب کاربری، پیشخوان دولت الکترونیک، پست یا مراجعه حضوری به واحد اطلاع‌رسانی مؤسسه درخواست‌شونده، تسلیم کند.

 
بر این اساس، کاربر درخواست خود را از طریق فرم مربوطه که به تصویب کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات رسیده است، تکمیل و ارسال می‌کند و دستگاه‌ها نیز 10 روز مهلت دارند اطلاعات مورد نظر شهروندان را بدهند و در صورتی که این زمان به تأخیر بیفتد، شهروندان در همین سامانه، شکایت خود را ثبت می‌کنند تا از طریق کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پیگیری شود. مطابق آیین‌نامه اجرایی این قانون تمامی پاسخ‌های دستگاه‌ها به شهروندان، همزمان در سایت نیز منتشر خواهد شد مگر اینکه حاوی اطلاعات شخصی باشد.